البته حضور پمپئو با واکنش سرد فدريکا موگريني، هماهنگ‌کننده سياست خارجي اتحاديه اروپا مواجه شد و وي گفت که با توجه به فشرده بودن برنامه نشست‌ها بايد بررسي شود که آيا فرصتي براي سازماندهي يک ديدار با وزيرخارجه آمريکا وجود دارد يا خير. در شرايطي که روز گذشته در بروکسل تمام وزراي خارجه اروپايي بار ديگر بر اهميت حفظ برجام تاکيد کرده و آن را ستون امنيتي منطقه توصيف کردند، با توجه به شدت گرفتن تنش‌ها بينايران و آمريکا جرمي هانت، وزيرخارجه بريتانيا در مورد خطرات بروز ناخواسته برخورد نظامي بين ايران و ايالات‌متحده هشدار داد.
هشدار هانت
جرمي هانت، وزيرخارجه بريتانيا که در بروکسل به‌سر مي‌برد روز گذشته در جمع خبرنگاران در مورد خطرات بروز ناخواسته برخورد نظامي بين ايران و ايالات‌متحده هشدار داد. به گزارش خبرگزاري رويترز، هانت گفت: «ما نسبت به ريسک يک درگيري اتفاقي و تشديد ناخواسته وضعيت بسيار نگرانيم.» او همچنين افزود که بايد کوشش کرد تا ايران دوباره در مسير افزايش فعاليت‌هاي هسته‌اي قرار نگيرد. به گفته هانت «اگر ايران يک قدرت هسته‌اي شود همسايگانش هم خواهان تبديل شدن به قدرت هسته‌اي خواهند شد.» او با اشاره به خاورميانه گفت: «اين منطقه همين الان هم بي‌ثبات‌ترين نقطه جهان است.» وزيرخارجه بريتانيا گفت که نگراني‌هاي کشورش در مورد تنش بين ايران و آمريکا را با همتايان اروپايي و با مايک پمپئو در ميان خواهد گذاشت. هانت افزود: «به نظر من آنچه نياز داريم يک دوره آرامش است تا اينکه همه درک کنند که طرف مقابل چه فکري مي‌کند.»
واکنش سرد اروپا به حضور پمپئو
در پي افزايش تنش‌ها بين آمريکا و ايران، مايک پمپئو، وزيرخارجه آمريکا اخيرا سفري غيرمنتظره به بغداد انجام داد و سفارت ايالات‌متحده در بغداد نيز به شهروندان اين کشور در مورد افزايش تنش‌ها در عراق هشدار داده و بر لزوم حفظ هوشياري تاکيد کرده است. پمپئو همچنين برنامه سفر خود به مسکو را که قرار بود از روز دوشنبه (۲۳ ارديبهشت) آغاز کند، تغيير داده و رهسپار بروکسل شد تا با مقام‌هاي اتحاديه اروپا درباره ايران و موضوعات ديگر گفت‌وگو کند. فدريکا موگريني، هماهنگ‌کننده سياست خارجي اتحاديه اروپا اما نسبت به سفر غيرمنتظره پمپئو به بروکسل واکنشي خويشتن‌دارانه از خود نشان داده است. خبرگزاريآلمان روز دوشنبه ۲۳ ارديبهشت (۱۳ مه) با انتشار گزارشي از واکنش سرد فدريکا موگريني نسبت به تغيير برنامه سفر مايک پمپئو خبر داده است. موگريني گفته که او در ساعات بامدادي روز دوشنبه از سفر غيرمنتظره پمپئو به بروکسل مطلع شده است. هماهنگ‌کننده سياست خارجي اتحاديه اروپا اعلام کرده است که برنامه نشست وزيران امورخارجه کشورهاي عضو اتحاديه اروپاپيرامون يافتن راه‌حلي براي اجراي کامل توافق هسته‌اي با ايران بسيار فشرده است و معلوم نيست که آيا امکان ديدار با وزير امورخارجه آمريکا وجود داشته باشد. موگريني افزوده است: «ما در طول روز خواهيم ديد که آيا فرصت براي سازماندهي يک ديدار با وزير امورخارجه آمريکا وجود دارد يا خير.» در همين رابطه مورگان اورتگاس، سخنگوي وزارت خارجه آمريکا علت لغو سفر مايک پمپئو به مسکو را، بحث بر سر «اقدامات تهديدآميز و بيانيه‌هاي ايران» با اروپا عنوان کرد.
برجام، ستون امنيتي منطقه
مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در سخناني پيش از آغاز نشست در بروکسل در جمع خبرنگاران تاکيد کرد که اروپا کماکان از توافق هسته‌اي با ايران حمايت مي‌کند. فدريکا موگريني درباره وضعيت پيرامون برجام گفت: «همان‌طور که از موضع اتحاديه اروپا مطلع هستيد ما کماکان از اين توافق و اجراي کامل آن حمايت مي‌کنيم. من در حاشيه اين نشست ديداري با وزيران امورخارجهانگليس و فرانسه و آلمان خواهم داشت تا درباره چگونگي ادامه حمايت از اجراي اين توافق گفت‌وگو کنيم.» وي ادامه داد: «از نظر ما برجام يکي از ستون‌هاي امنيتي منطقه است و عنصري کليدي در معماري عدم اشاعه سلاح‌هاي هسته‌اي در جهان و منطقه بوده است. بنابراين، به حمايت از آن ادامه خواهيم داد.»
اروپا اهداف پنهاني ندارد
مشاور فدريکا موگريني هم در گفت‌وگويي ضمن اشاره به اهميت برجام و همچنين اشاره به بي‌نتيجه بودن رويکردهاي جنگ‌طلبانهدولت آمريکا تاکيد کرد که اروپا مانند آمريکا اهداف پنهاني ندارد و حداقل ۱۲۰ روز زمان نياز است تا بتواند حسن‌نيت خود درباره پايبندي به تعهدات برجامي‌اش را به ايران نشان دهد. به گزارش «ايسنا» پايگاه اينترنتي شبکه راديويي سي‌بي‌سي بخشي از گفت‌وگوي خود با ناتالي توچي، مشاور فدريکا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا را منتشر کرد. توچي درباره نگراني کساني که سعي دارند از تنش ميان آمريکا و ايران بکاهند، گفت: «نگراني‌ها به‌ويژه نگراني‌هاي اتحاديه اروپا به چند دليل بسيار جدي هستند. منظورم اين است که برنامه جامع اقدام مشترک يا همان توافق هسته‌اي ايران، يک عنصر مهم در قانون جهاني منع اشاعه تسليحات هسته‌اي است که به وضوح در آينده مورد استناد قرار خواهد گرفت و همچنين عنصري مهم براي کمک به امنيت خاورميانه يا حداقل عدم تشديد ناامني در خاورميانه است.» توچي تصريح کرد: «سرانجام و مهم‌تر از همه اينکه (اين توافق) موضوعي مهم است که نشان مي‌دهد چندجانبه‌گرايي، ديپلماسي چندجانبه و قانون بين‌المللي به واقع قابل اجراست و هنوز هم مي‌تواند اجرا شود. روشن است که ما، بدون اين ابزارها، نظامي مبتني بر قوانين بين‌المللي نمي‌داشتيم و همگي ما بسيار به اين قوانين وابسته هستيم.»
ناکارآمدي سياست براندازي حکومت
اين مشاور فدريکا موگريني براي تشريح ذهنيت دولت آمريکا به‌ويژه جان بولتون از اثربخش بودن اعمال فشار بر ايران از طريق تحريم‌ها و همچنين غلط بودن رويکرد اروپا در رابطه با ايران در نظر آمريکا گفت: «نکته اين است که ما اساسا اهداف مختلفي داريم. اهداف اتحاديه اروپا در چارچوب برجام، محدود نگه‌داشتن برنامه هسته‌اي ايران است و اين به خودي خود، هدف ماست. ما اهداف پنهاني نداريم. هدف دولت آمريکا، اول از همه و بيشتر از همه جان بولتون که شما نيز به آن اشاره کرديد، اساسا يک هدف متفاوت است و آن «براندازي حکومت» در ايران است.» وي افزود: «واقعيت اين است که تمديد نشدن برخي معافيت‌هاي تحريمي ايران از سوي آمريکا، پايبندي به برجام را براي ايران غيرممکن مي‌سازد. سوال اين است که آيا استراتژي آمريکا مبني بر براندازي حکومت در ايران واقعا درحال نتيجه دادن است؟ صادقانه بگويم من شرايط را در آستانه براندازي در ايران نمي‌بينم. من طي يک سال گذشته تغييري در استراتژي ايران در خاورميانه و سياست خارجي آن در خاورميانه نمي‌بينم. به نظرم اين استراتژي آمريکا اصلا نتيجه‌بخش نبوده است.»
آمريکا توان نظامي ندارد
ناتالي توچي درباره نظر برخي که مي‌گويند هدف آمريکا و به‌ويژه جان بولتون آغاز جنگ با ايران است و تنش‌هاي اخير ايجاد شده از سوي آمريکا هدف ابراز واکنشي بد از ايران را دنبال مي‌کند توضيح داد: «من فکر نمي‌کنم که چنين چيزي ممکن باشد چرا که صادقانه بگويم؛ فکر نمي‌کنم آمريکا توان نظامي اين را داشته باشد که واقعا جنگ در ايران برپا کند. منظورم اين است که آنها مي‌توانند جنگ را آغاز کنند اما هدف آنها پيروزي در جنگ است که مثلا در عراق که کشوري به‌طوري غيرقابل مقايسه کوچک‌تر و ضعيف‌تر از ايران است، موفق به پيروزي در جنگ نبوده‌اند. بنابراين فکر نمي‌کنم که اين هدفي واقع‌بينانه باشد.» وي افزود: «اگر امکان حذف ديپلماسي وجود داشته باشد، راه منتهي به جنگ باز مي‌شود. و اين دقيقا همان دليل نگراني اروپايي‌ها درباره افزايش تنش‌هاي اخير است و ما نه‌تنها در نهايت با اصرار به آمريکا مي‌گوييم که اين انتخاب تنها مي‌تواند منجر به رنج بيشتر شود، بلکه در تلاشيم تا ايران را قانع کنيم به نفع آنها نيست که اينها را شدت ببخشد يا سرانجام وارد بازي آمريکا شوند.» اين مقام اروپايي در توضيح اينکه جان بولتون روي همين موارد ياد شده حساب مي‌کند تا ايران خود را درگير کرده و دليلي براي مداخله [نظامي] به آمريکا بدهد اظهار کرد: «من فکر مي‌کنم نظر شما کاملا درست است. اين احتمالا همان چيزي است که جان بولتون مي‌خواهد اتفاق بيفتد.»
۱۲۰ روز زمان نياز داريم
وي در واکنش به مهلت ۶۰ روزه ايران به اتحاديه اروپا براي عمل به تعهدات برجامي‌شان گفت: «براي اينکه کمي خوش‌بينانه‌تر به موضوع نگاه کنيم من واقعا فکر مي‌کنم که تمام اينها براي ايران کاملا واضح است. اگرچه حسن روحاني، رئيس‌جمهور ايران گفته است که ايران اگر طرف مقابل به تعهداتش عمل نکند، ديگر به تعهدات برجامي خود عمل نمي‌کند؛ اما واقعا کسي اگر اظهاراتحسن روحاني را بخواند مي‌بيند که موضوع واقعا اين نيست که ايران حداقل به همين زودي ها برنامه هسته‌اي خود را از سر بگيرد. ما، ۶۰ روز زمان داريم، اما مي‌توانم بگويم که احتمالا ۱۲۰ روز زمان نياز داريم تا واقعا بتوانيم کاري کنيم که به ايران نشان دهد ما واقعا به سهم خودمان، به توافق پايبنديم.»
ضرورت حفظ برجام براي امنيت اروپا
از سوي ديگر هايکو ماس، وزير امورخارجه آلمان با تاکيد بر اهميت حفظ برجام گفت که مذاکرات با موضوع اجرايي شدن برجام ادامه خواهد داشت. به گزارش «ايسنا» به نقل از اسپوتنيک، وزير امورخارجه آلمان روز دوشنبه در نشست وزيران امورخارجه اتحاديه اروپا در بروکسل گفت: «کشورهاي اروپايي همگي متحدا بر اين باورند که داشتن توافقي هسته‌اي با ايران و اجرايي کردن آن ضروري است.» وزير امورخارجه آلمان هنگام ورود به محل جلسه شوراي روابط خارجي وزيران اتحاديه اروپا به خبرنگارها توضيح داد: «ما در اروپا اتفاق نظر داريم که اين توافق براي امنيت ما ضروري است. هيچ کسي نمي‌خواهد که ايران بمب هسته‌اي داشته باشد و اين [جلوگيري از دستيابي ايران به بمب هسته‌اي] هدف اين توافق است که تا کنون با موفقيت در راستاي آن عمل کرده‌ايم. به همين دليل به مذاکرات درباره اجراي اين توافق ادامه خواهيم داد و دوباره مذاکراتي دقيقا در اين باره خواهيم داشت.» ماس در ادامه گفت: «ما در ماه‌هاي گذشته گام‌هاي سازنده‌اي را به‌ويژه درباره کانال مالي اينس‌تکس برداشته‌ايم تا اين کانال اجرايي شده و به بهره‌‌برداري برسد و برجام همچنان اجرا شود.» وي همچنين با اشاره به اقدامات اخير ايران درباره برجام هم گفت: «براي ما مهم است که نقش ايران در منطقه را زير نظر داشته باشيم. ما با نقش ايران در سوريه و برنامه موشک بالستيک اين کشور موافق نيستيم اما اين توافق مهم‌ترين مبنا است تا در آينده با ايران رفتار شود.»
تلاش آلمان براي برقراري کانالي قانوني
همچنين اشتفان زايبرت، سخنگوي دولت آلمان اعلام کرد که اين کشور در تلاش براي برقراري کانالي قانوني به منظور تجارت با ايران است. به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از خبرگزاري رويترز، زايبرت در جريان کنفرانس خبري هفتگي به خبرنگاران گفت: «به همراه شرکاي اروپايي خود ما متعهد به اقداماتي هستيم تا تجارت قانوني با ايران را به‌ويژه با ايجاد کانالي براي پرداخت ايجاد کنيم.»
واکنش اروپا به اولتيماتوم تهران
در عين حال ژان ايو لودريان، وزيرخارجه فرانسه نسبت به مهلت ۶۰ روزه تهران به اروپا واکنش نشان داد و با بيان اينکه تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران به نفع اروپا نيست، گفت: «اولتيماتوم ايران درخصوص برجام نيز براي ما مناسب نيست.»
به گزارش «ايسنا» ژان ايو لودريان روز گذشته در بروکسل تاکيد کرد که اروپا کماکان خواهان باقي ماندن ايران در توافق هسته‌اي است.
ژان‌ايو لودريان، وزيرخارجه فرانسه شامگاه شنبه نيز تصميم اخير ايران درباره تعليق برخي از تعهدات برجامي‌اش را «واکنشي بد» خواند و از تهران خواست که از خود «بلوغ سياسي» نشان دهد.
همچنين استف بلاک، وزير امورخارجه هلند در جمع خبرنگاران در بروکسل ضمن تاکيد بر اهميت مذاکره درباره وضعيت برجام اظهار کرد شرط‌هاي جديد مطرح شده از سوي ايران «عاقلانه» نيست.
به گزارش «ايسنا» نمايندگي هلند در اتحاديه اروپا در صفحه رسمي توييتري آن به نقل از وزير امورخارجه اين کشور که براي شرکت در نشست وزيران امورخارجه اتحاديه اروپا به بروکسل رفته است، نوشت: «مذاکره اهميت بسياري دارد. ايران شرط‌هاي مضاعفي مطرح کرده است که عاقلانه نيست.» وي افزود: «مهم است که ايران به توافق پايبند باشد. ما اقداماتي را براي ادامه مذاکرات شروع کرده‌ايم.»
موضع اروپا درباره برجام تغيير نکرده است
وزير امورخارجه اتريش نيز ضمن تاکيد بر لزوم حفظ توافق هسته‌اي گفت که نبايد به شايعات گوش داد و صرفا بايد به بازرسي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي در اين زمينه توجه کرد. به گزارش «ايسنا» کارين کنايسل، وزير امورخارجه اتريش روز گذشته پيش از آغاز نشست شوراي روابط خارجي اتحاديه اروپا در بروکسل در جمع خبرنگاران تاکيد کرد که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بايد حفظ شود. وي در ادامه در پاسخ به سوالي درباره اعزام ناو هواپيمابر آمريکايي به منطقه و افزايش تنش‌ها ميان تهران و واشنگتن گفت: «اين اولين باري نيست که چنين اتفاقي مي‌افتد. من به اندازه‌اي سن دارم که به ياد بياورم در دهه ۱۹۸۰ بين دو کشور عضو اوپک، يعني ايران و عراق جنگ بود و همه نگران بودند و مي‌گفتند که اوپک نابود شده است. من تحولات منطقه را در ۴۰ سال گذشته خوب به خاطر دارم اما مضطرب نيستم.» کنايسل افزود: «آنچه بايد انجام دهيم و من به همکارانم توصيه مي‌کنم اين است که حقايق را بررسي کنيم و نبايد به اخبار و شايعات واکنش نشان دهيم.» وزير امورخارجه اتريش تاکيد کرد: «موضع اتحاديه اروپا درخصوص برجام تغييري نکرده و مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا از حاميان اين توافق است. ما تنها به بازرسي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي در زمينه اين توافق استناد مي‌کنيم، نه شايعات.»
نشست برجامي در بروکسل
نشست وزيران خارجه اروپايي در بروکسل، اولين ديدار آنها از زمان اعلام تصميم ايران براي کاهش تعهدات برجامي‌اش است. ايران چهارشنبه گذشته، در يک‌سالگي خروج آمريکا از برجام، اعلام کرد که پايبندي به برخي تعهداتش ذيل برجام را متوقف مي‌کند؛ علاوه بر اين، مهلتي ۶۰ روزه به پنج عضو برجام داد که اگر «منافع ايران تامين نشود» دست به اقداماتي ديگر خواهد زد. اتحاديه اروپا به همراه انگليس، فرانسه و آلمان در بيانيه‌اي مشترک از تصميم تهران ابراز نگراني و بر ادامه پايبندي خود به برجام تاکيد کردند. آنها از ايران خواستند تا به تعهداتش در اين توافق پايبند بماند. حسن روحاني، رئيس‌جمهوري ايران در اين خصوص گفت که فروش مازاد اورانيوم غني شده و آب سنگين را متوقف مي‌کند. او يک روز بعد از اعلام اين تصميم، در جلسه هيات دولت، با تاکيد بر اينکه از برجام خارج نشده‌ايم، گفت: «برجام نياز به يک جراحي دارد و قرص‌هاي مسکن يکساله کافي نبوده، اقدام امروز ماجراحي براي نجات برجام است نه براي نابودي برجام.» همچنين عباس عراقچي، معاون وزيرخارجه ايران نيز تاکيد کرد که خروج «مرحله به مرحله» از توافق هسته‌اي با قدرت‌هاي جهاني در دستور کار ايران قرار گرفته است. او در عين حال افزود آمادگي اين را داريم که با انجام خواسته‌هايمان دوباره مرحله به مرحله برگرديم. عراقچي در سخناني در گفت‌وگوي ويژه خبري افزود: «اقدامات کنوني ايران براي حفظ برجام است و ادامه برجام و نه از بين بردن آن، حداقل در اين مرحله.» عراقچي سياست ايران را ديپلماسي و فرصت دادن به طرفهاي ديگر برجام براي جبران قصورات توصيف کرد.
تشديد تنش
اين درحالي است که روابط تهران و واشنگتن به‌ويژه در روزهاي اخير بسيار پرتنش بوده تا جايي که آمريکا اعلام کرده ناو هواپيمابرآبراهام لينکلن را براي مقابله با تهديدات احتمالي ايران زودتر از موعد به منطقه اعزام کرده است. چندين فروند بمب‌افکن بي-۵۲ آمريکا نيز راهي منطقه هستند. يک مقام دولت آمريکا نيز روز جمعه خبر داد که سرپرست وزارت دفاع آمريکا، پنتاگون، با استقرار تعداد بيشتري از «سامانه موشک‌هاي پاتريوت» در منطقه موافقت کرده است. شبکه تلويزيوني سي‌ان‌ان در گزارشي اختصاصي ازپنتاگون خبر داده است که «جابه‌جايي» موشک‌هاي کوتاه‌برد ايران از جمله دلايل اعزام نيروي آمريکايي تازه‌نفس به خليج‌فارس بوده است. در روزهاي اخير دولت ژاپن ابراز اميدواري کرده است که بتواند با ميانجي‌گري ميان ايران و ايالات‌متحده توافق هسته‌اي تهران با قدرت‌هاي جهاني را حفظ کند. ياسوتوشي نيشيمورا، معاون دبير اول کابينه ژاپن، گفته است: «ما قصد داريم که براي صلح و ثبات در منطقه کوشا باشيم و از روابط دوستانه سنتي خود با ايران استفاده کنيم.» همچنين همزمان با اوج گرفتن تنش‌ها، سي‌ان‌ان گزارش داد که کاخ سفيد شماره تماس با ترامپ را در اختيار سفارت سوئيس گذاشته تا ايران در صورت تمايل بتواند با او تماس بگيرد. رئيس‌جمهور آمريکا اخيرا گفته بود که دوست دارد ايراني‌ها با او تماس بگيرند. عباس عراقچي، مذاکره‌کننده ارشد تيم هسته‌اي و معاون سياسي وزارت امورخارجه در سخناني با اشاره به درخواست‌‌ها و اقدامات اخير دونالد ترامپ گفت که براي خروج از شرايط دشوار کنوني، نيازي به شماره تلفن يا ميانجي نيست و اگر نياز شود آنها (آمريکايي‌ها) شماره ما را دارند.
