شاخص کل بورس تهران روز يکشنبه را توفاني آغاز کرد و در نهايت با رشد بيش از ۵۵ هزار واحدي به مرز يک ميليون و ۶۰۰ هزار واحد رسيد. رشد ۵۸/ ۳درصدي نماگر اصلي تالار شيشه‌اي، بيشترين درصد افزايش شاخص کل از ۵ شهريورماه محسوب مي‌شود. در اين ميان ارزش معاملات خرد سهام نيز به بيشترين سطح از ۱۰ شهريورماه رسيد و در مجموع بورس و فرابورس از ۱۶ هزار ميليارد تومان عبور کرد. ضمن آنکه روز يکشنبه بازيگران حقيقي با حضور گسترده در گردونه معاملات سهام، بيشترين خالص خريد خود از ۱۹ مردادماه يعني اوج تاريخي شاخص سهام را ثبت کردند و موجبات رشد قيمت بيش از ۷۰ درصد نمادهاي بورسي را فراهم آوردند. اما دليل بازگشت شاخص کل بورس تهران به مسير صعودي چه بود؟ آيا نماگر سهام به حرکت پايدار در اين مسير ادامه مي‌دهد؟
تغيير کانال دلار در بازار آزاد
نرخ دلار در بازار آزاد روز شنبه موفق شد تا وارد کانال ۳۰ هزار تومان شود و اين روند صعودي را در معاملات روز گذشته نيز دنبال کرد. در اين ميان صبح ديروز بازارساز ارزي، نرخ فروش دلار در صرافي ملي را با افزايش ۱۲۰۰ توماني، بالاتر از ۳۱ هزار تومان اعلام کرد. اقدامي که بارها براي کنترل نرخ اين ارز مورد استفاده قرار گرفته و به حراج هلندي (حراج از بالاترين نرخ بازار) مشهور است. بايد ديد آيا اين راهکار اين‌بار هم موفق عمل کرده و مي‌تواند از تب خريداران دلار بکاهد يا خير. به هر حال تغيير کانال دلار سيگنال مثبتي به بازار سهام ارسال کرد. سيگنالي که به افزايش انتظارات تورمي در اين بازار اشاره مي‌کند و با توجه به سهم بالاي سهام صادرات‌محور در بورس تهران مي‌تواند به افزايش قيمت‌ها بينجامد. در توضيح چرايي همبستگي بازار سهام و نرخ دلار مي‌توان گفت بخش عمده‌اي از شرکت‌هاي بورسي با افزايش نرخ ارز، براي افزايش درآمدها زمينه پيدا مي‌کنند. افزايش نرخ ارز در وهله اول، باعث افزايش درآمد ريالي شرکت‌هاي صادراتي مي‌شود، ضمن آنکه در اين شرايط شرکت‌هاي صادراتي مي‌توانند ارز حاصل از فروش خود را با قيمت بالاتري در بازار داخلي به فروش برسانند، در نتيجه درآمد ريالي آنها افزايش مي‌يابد. در طرف مقابل شرکت‌هايي که به واردات مواد اوليه وابسته هستند، با افزايش هزينه‌هاي ريالي و بنابراين با کاهش سود مواجه مي‌شوند، اما اين شرکت‌ها با يک مرحله تاخير يا مستقلا نرخ فروش را افزايش مي‌دهند يا از مراجع ذي‌صلاح مجوز افزايش نرخ مي‌گيرند. ضمنا افزايش نرخ ارز باعث مي‌شود که کالاهاي داخلي نسبت به کالاهاي وارداتي مزيت قيمتي پيدا کنند. به اين ترتيب در مجموع رشد نرخ دلار به نفع هر دو گروه صادرات‌محور و واردات‌محور تمام مي‌شود. از اين‌رو ديروز گروه‌هاي کالايي با بيشترين استقبال سرمايه‌گذاران خرد همراه شدند.
شناسايي کف قيمتي در سهام
۲ ماهي است که شاهد فاصله گرفتن شاخص سهام از قله ۲ ميليون و ۷۸ هزار واحد و عقبگرد بيش از ۲۷درصدي اين نماگر بوديم. در اين ميان برخي سهام حتي تا ۷۰ درصد افت قيمت داشتند. از اين‌رو به اعتقاد فعالان بازار اکنون بسياري از سهمها در کف‌هاي جذاب و زير ارزش ذاتي خود در حال معامله هستند و بهترين زمان براي ورود به بازار محسوب مي‌شود. اين رويکرد سبب شد تا روز گذشته شاهد ورود پول‌هاي حقيقي به گردونه معاملات سهام باشيم. يافته‌هاي «دنياي‌اقتصاد» نشان مي‌دهد در روزي که شاخص کل سهام با رشد ۶/ ۳درصدي همراه شد، بورس تهران شاهد ورود ۱۸۸۶ ميليارد تومان پول حقيقي به معاملات سهام بود که بيشترين رقم از ۱۹ مرداد (قله تاريخي شاخص سهام) به‌شمار مي‌رود. در اين ميان رشد بازارهاي موازي در دوره‌اي که بازار سهام روندي اصلاحي را تجربه مي‌کرد، موجب افزايش جذابيت اين بازار براي نقدينگي سرگردان شده است.
نگاه بورس‌بازان به انتخابات آمريکا
اين روزها فعالان تالار شيشه‌اي نيم‌نگاهي نيز به تحولات سياسي آمريکا دارند. جايي که دو نامزد دموکرات و جمهوري‌خواه براي رياست‌جمهوري آمريکا در حال رقابت بوده و کمتر از يک ماه آينده رئيس کاخ‌سفيد برگزيده مي‌شود. در اين ميان در صورت انتخاب جو بايدن (نامزد دموکرات) هر چند دلار کاهش خواهد يافت اما به نظر مي‌رسد خوش‌بيني‌هاي سياسي در کوتاه‌مدت مي‌تواند رشد قيمت سهام را به دنبال داشته باشد و در ميان‌مدت کاهش درآمد شرکت‌هاي دلاري بازار (به دنبال کاهش نرخ دلار)، وضعيت عکسي را بر تالار شيشه‌اي حاکم کند. در صورت انتخاب مجدد ترامپ اما با رشد نرخ دلار، رشد سهام در کوتاه‌مدت و ميان‌مدت محتمل است. از اين رو انتخابات آمريکا با هر نتيجه‌اي در کوتاه‌مدت صعود نماگرهاي سهام را به دنبال خواهد داشت. در هفته گذشته نيز گروه بانک و خودرو با دريافت سيگنال‌هاي مثبت از اين رويداد سياسي، مورد توجه بورس‌بازان قرار گرفتند.
در بازار چه گذشت؟
روز يکشنبه بورس تهران شاهد جهش ۵۵ هزار و ۲۲۲ واحدي (معادل ۶/ ۳ درصد) شاخص‌کل بورس تهران بود. در همين حال شاخص هموزن نيز که نشاني از اثرگذاري يکسان نمادها دارد، بيش از ۲ درصد صعود کرد تا افزون بر ۶۰ درصد از نمادهاي معاملاتي بورس تهران با رشد قيمت همراه شوند. ديروز کمتر از نيمي از ارزش کل معاملات خرد به چهار صنعت بانک، فلزات، محصولات شيميايي و خودرو اختصاص پيدا کرد. اين در حالي است که طي روزهاي رکودي بازار، سهم اين صنايع به بيش از ۷ درصد نيز مي‌رسيد. از اين‌رو به نظر مي‌رسد شاهد افزايش نقدشوندگي در سهام کوچکي هستيم که مدت‌ها شاهد قفل معاملات خود در صف فروش بودند. يکي از نکات مهم بازار سهام در روز يکشنبه رسيدن ارزش معاملات خرد (در بورس) به رقم ۱۲هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان بود. هر چند اين عدد همچنان با رکودهاي قبلي خود فاصله دارد اما رشد معناداري نسبت به روزهاي اخير و جلسات منفي بازار دارد و بيشترين رقم از ۱۰ شهريورماه به‌شمار مي‌رود. به نظر مي‌رسد با فعال شدن مجدد معاملات الگوريتمي و نوسان‌گيري روزانه مي‌توانيم اميد داشته باشيم بار ديگر رکوردهاي جديدي را شاهد باشيم. با اين حال در ساعت پاياني بازار، از ارزش صف‌هاي خريد کاسته شده و بالعکس شاهد سنگين شدن صفوف فروش بوديم. بايد ديد معاملات روز جاري چگونه دنبال مي‌شود. آيا بار ديگر شاهد فعال شدن موج شناسايي سود از سوي بورس‌بازاني هستيم که تصميم دارند بازه‌هاي زماني خيلي کوتاه براي حضور در بازار داشته باشند يا محرک‌هاي موجود به پايداري روند صعودي مي‌انجامد.
رفتار حرفه‌اي بازارگردان
فردين آقا‌بزرگي کارشناس بازار سرمايه: اصلاح قيمتي ۵۰۰ شرکت بورسي و فرابورسي بين ۳۰ تا ۵۰ درصد صورت گرفت. به‌رغم اينکه شاخص کل به اين ميزان اصلاح نداشت. اين مهم نشان‌دهنده ترديد خريداران و فروشندگاني بود که مرتبا با کوچک‌ترين اخباري پيرامون ارز، انتخابات يا ساير مسائل اقتصادي سريعا سمت و سوي معاملاتي خود را تغيير مي‌دادند. نکته قابل توجه اين است که تا ۱۰ روز گذشته ۳۰۰ شرکت بالغ بر ۱۰ هزار ميليارد تومان در صف فروش حضور داشتند. در حال حاضر نيز اين رقم به کمتر از ۱۰۰ شرکت کاهش پيدا کرده و حداکثر هزار ميليارد تومان صف فروش وجود دارد. اين رفتار نشان‌دهنده ذات بازار سرمايه است که به‌صورت خود انتظام خود را کنترل مي‌کند. سطح قيمت که از آن به‌عنوان يکي از اصلي‌ترين معيار‌ها ياد مي‌شود در واقع تعيين‌کننده اين است که عرضه‌کنندگان و متقاضيان خريد در چه نقطه‌اي تلاقي نظر داشته باشند و به تعادل برسند. با توجه به تجربه ۵ ماه ابتدايي سال جاري که ۳۱۰درصد بازدهي در بورس تهران به ثبت رسيد و متعاقب آن مرداد و شهريورماه اصلاح جدي صورت گرفت، برخي از شرکت‌هايي که وزن زيادي در شاخص کل داشتند مداوم و با حجم‌هايي بسيار بالا مورد معامله قرار گرفتند. ديگر سهمها نيز در روندي فرسايشي اصلاح شدند.
اکنون عمده انتظاري که درخصوص اصلاح قيمت سهام شرکت‌ها و به‌طور مشخص از شاخص کل وجود داشت، صورت گرفته است. با اين حال رشد شارپي همانند ۵ ماه نخست سال جاري در بازار سهام نخواهيم داشت. افرادي که تحت عنوان بازارگردان مشغول جمع‌آوري صف‌هاي فروش بودند، صف‌هاي خريد در اواسط زمان معاملاتي تشکيل دادند و در پايان داد و ستد‌ها نيز صف‌هاي خريد، عرضه شده و عمده فروشندگان بازارگردان‌ها بودند. اساسا چنين رفتاري در صورتي که نگاهي شاخص محور در پي آن وجود نداشته باشد مناسب ارزيابي مي‌شود، بنابراين اگر چنين عملياتي در راستاي کنترل شاخص صورت بگيرد مطمئنا نتيجه مطلوب براي کليت بازار نخواهد داشت. در صورتي که فرآيند بازارگرداني به معناي آکادميک و اصولي انجام شود فرآيندي بسيار مطلوب خواهد بود.
با اين حال، انتظارات تورمي اصل حاکم برارزش‌گذاري قيمت سهام است اما به دليل مجموع عواملي از جمله نرخ ارز، تورم، انتخابات آمريکا، رشد اقتصادي و تمام متغير‌هاي اثر‌گذار بر وضعيت اقتصادي، با در نظر گرفتن تجربه مرداد و شهريورماه سال جاري افزايش شاخص‌هاي سهام در بازه زماني ۳ تا ۶ ماه با فرض ثبات شرايط فعلي دور از انتظار نيست. تمامي اين عوامل در سطح عمومي قيمت‌هاي فعلي که متوسط P/ E بين ۲۰ تا ۲۲ مرتبه قرار گرفته، ديده شده است.
نرخ ارز در دو حالت مثبت و منفي مي‌تواند سناريوي‌هاي معاملاتي متفاوتي را ترسيم کند. روند اخير شاخص براي مسوولان اقتصادي، متوليان بازار سرمايه و فعالان بازار تجربه‌اي شد که دريابند بي‌محابا و مداوم شاخص بورس افزايشي نيست. چرا که اين نماگر به نقطه‌اي خواهد رسيد که مي‌تواند موجب ضرر و زيان سرمايه‌گذاران شود. ملاک اصلي براي قيمت‌گذاري سهام شرکت‌ها ارزش جايگزيني نيست، اما به‌عنوان يک فاکتور فارغ از ميزان اثرگذاري، در نظر گرفته مي‌شود.
همان‌طوري که در انتهاي سال ۱۳۹۸ از تلاطم بازار ارز، بورس نيز متاثر شد، در نوسانات بورس بعد از موضوع بازارگرداني و حمايت‌هايي که تک تک شرکت‌ها در حال انجام آن هستند، نرخ ارز عاملي قابل توجه براي قشر سرمايه‌گذار خواهد بود.
زمينه و انتظار صعود در بازار سرمايه
بهروز زارع، تحليلگر بازار سرمايه: صعود و نزول بورس طي چند وقت اخير مبناي خاصي نداشته است و سرمايه‌گذاران نمي‌توانند بر چنين روندي اتکا کنند. بازار سرمايه اکنون رو به سوي تعادل دارد؛ به‌طوري‌که برخي از سهمها در روندي رو به رشد و برخي ديگر با کاهش قيمتي همراه شده‌اند.
طي ۲ ماه گذشته شاخص‌هاي سهامي غالبا در روندي نزولي قرار داشتند و بخش عمده ارزش خيلي از سهمها از دست رفت و در عين حال نرخ برابري ارز هم به شدت تغيير پيدا کرد.
رشد صنعت بانک به‌دليل تسعير ذخاير ارزي که در اين صنعت وجود داشت، روي داد. صنايعي که تحت تاثير رشد قيمت بازارهاي جهاني قرار داشتند نيز با افزايش همراه شدند. به عبارتي مواردي از اين قبيل در رشد اخير شاخص‌هاي بازار سهام نيز اثر‌گذار هستند.
با توجه به اينکه زمينه و انتظار صعود همچنان در بازار سرمايه وجود دارد، اما رشد به‌صورت شارپ نخواهد بود؛ در چنين شرايطي سرمايه‌گذاران بايد از برخورد احساسي در اين بازار به شدت پرهيز کنند.
درخصوص پايداري نرخ دلار نمي‌توان اظهار نظري داشت؛ چراکه به نظر مي‌رسد اين اتفاق بيش از اينکه بر مبناي اقتصادي باشد، عمدتا تحت تاثير اخباري چون انتخابات آمريکا قرار دارد.