همگام با اين شرايط، برخورد عرضه و تقاضا در بورس در روز چهارشنبه جدي تر شد تا جايي که ميانگين ارزش معاملات هفتگي که قبلا در هفته پاياني ارديبهشت ماه در محدوده ۱۸ هزار ميليارد تومان رکورد زده بود، بار ديگر به همان سطح بازگشت. با اين حال نکته قابل توجه در مورد رشد يک ماه گذشته اين است که تداوم رشد حجم معاملات از سطح رکورد قبلي به ثبت نرسيده و افزايش بيش از ۱۸۰۰ هزار ميليارد توماني ارزش بازار در يک ماه گذشته با سطح معاملات ميانگين کمتر از ۱۵ هزار ميليارد توماني در روز محقق شده است؛ وضعيتي که با توجه به عبور ارزش بازار سرمايه از ۲/ ۲ برابر حجم کل نقدينگي، مي‌تواند نمايانگر عمق کمتر معاملات در مقياس رشد کنوني ابعاد بازار باشد.

سمت و سوي متغيرهاي کلان موثر بر بورس

در هفته گذشته، ضرباهنگ تحولات متغيرهاي موثر بر وضعيت سهام شتاب بيشتري به خود گرفت. در اين ميان، شرايط دو مولفه شامل «نرخ ارز» به‌عنوان عامل محرک درآمدها و «نرخ سود اوراق بدهي» به‌عنوان عامل ارزش‌گذاري سهام حائز اهميت است. در حوزه ارز، قيمت دلار در بازار آزاد براي ساعاتي در هفته پيش از مرز رواني ۲۰ هزار تومان گذشت، هر چند با مداخله و تزريق به بازار، قيمت‌ها تا حدودي عقب نشست. در سامانه نيما که بخش عمده نرخ ارز صادر‌کنندگان با آن تعيين مي‌شود قيمت در محدوده ۱۶ هزار تومان با ثبات نسبي رو به رو است و خبرها از افزايش سمت عرضه حکايت مي‌کند. همزمان با اوج‌گيري دلار، قيمت‌هاي محصولات به ويژه در بورس کالا رو به افزايش گذاشته و عمدتا با دلار تعادلي ۱۶ تا ۱۷ هزار تومان قيمت‌گذاري شده‌اند. در اين ميان، مسوولان پولي ازجمله رئيس‌کل بانک مرکزي شرايط کنوني را موقت ارزيابي کرده و انتظار تشديد عرضه در هفته‌هاي آينده تير ماه به واسطه نزديک شدن به مهلت الزام صادر‌کنندگان به بازگشت ارز صادراتي سال ۹۷ و ۹۸ را دارند. در اين ميان، در حوزه نرخ سود تا سررسيد اوراق بدهي نيز پس از ثبت کف نرخ‌ها در محدوده ۱۳ درصد در ماه گذشته، به مسير افزايشي باز گشته و به ۱۵ درصد رسيده است. همزمان، فروش ۱۲ هزار ميليارد توماني اوراق بدهي جديد در هفته جاري با نرخ سود ۶/ ۱۵ درصد براي دومين هفته متوالي کاملا موفق نبود، به اين معنا که تقريبا نيمي از اوراق بدون مشتري ماند. باتوجه به عزم سياست‌گذاران اقتصادي مبني بر تامين کسري بودجه از محل اوراق بدهي از يک سو و رابطه تاريخي التهاب ارز با نرخ‌هاي سود واقعي منفي از سوي ديگر، انتظار مي‌رود مسير تحولات در اين دو حوزه در کوتاه مدت به سمت تقويت تدريجي سمت عرضه ارز به ويژه در سامانه نيما و نيز افزايش تدريجي نرخ موثر سود اوراق بدهي حرکت کند. بر همين اساس نرخ سود سپرده‌گذاري بانک‌ها در بانک مرکزي هم روز گذشته با دو واحد درصد افزايش مواجه شده که البته اقدامي در ابعاد کوچک اما درست در جهت مهار شرايط موجود به شمار مي‌رود.

در حسرت نقش آفريني بورس در اقتصاد

هر چه از روزهاي پر رونق بازار سرمايه مي‌گذرد از يک سو تاکيد مسوولان ارشد اقتصادي کشور بر ضرورت استفاده از ظرفيت بازار سرمايه در نقش آفريني در بخش واقعي اقتصاد بيشتر مي‌شود و از سوي ديگر در عرصه عمل، اتفاقات با کندي زيادي در جهت اين هدف اصيل رقم مي‌خورد. واقعيت اين است که صرف داد و ستد سهام در بازار ثانويه و رشد قيمت اين دارايي، نه تامين مالي براي هيچ يک از شرکت‌ها اتفاق مي‌افتد و نه به حل مشکل کسري بودجه دولت کمکي مي‌کند و نه اينکه تجهيز منابع خرد براي سرمايه‌گذاري و اجراي پروژه‌هاي توسعه‌اي را تسهيل مي‌کند. از منظر آثار ضد تورمي رونق بورس نيز نه تنها داده تجربي در سطح جهاني مبني بر نقش آفريني مثبت رشدهاي انفجاري در مدت زمان کوتاه وجود ندارد بلکه عاقبت اين مسير معمولا به مشکلاتي هم به لحاظ تبعات تورمي در ديگر بازارها و هم آسيب به عرصه کلان اقتصاد به دليل امکان شکل‌گيري حباب و تبعات نامطلوب ترکيدن آن بر ثروت و قدرت خريد خانوارها رقم خورده است. نگاهي به روند يک سال گذشته رشد ارزش بازار سرمايه در بخش سهام نشان مي‌دهد که مجموع ارزش بورس و فرابورس از محدوده هزار هزار ميليارد تومان به ۶هزار هزار ميليارد تومان رسيده که حتي با حذف اثر ورود شرکت‌هاي جديد، جهش ۵ برابري نشان مي‌دهد. به اين ترتيب، بر اساس آخرين آمار بانک مرکزي، ارزش بازار سرمايه در شرايطي از دو برابر توليد ناخالص داخلي فراتر رفته که با عنايت به رکود بخش سرمايه‌گذاري در رشد توليد در سال گذشته، بهره برداري مناسبي از اين فرصت در تجهيز منابع نشده است. از سوي ديگر، با مقايسه رقم افزايش سرمايه‌ها و نيز رقم عرضه‌هاي اوليه با رشد ارزش بازار از يک سو و حجم ناچيز فروش سهام دولت در مقايسه با ابعاد کسري بودجه از سوي ديگر، مي‌توان گفت که سيکل جاري رونق بازار سرمايه نقش محدودي در عرصه واقعي اقتصاد و کارکرد اصلي خود ايفا کرده است؛ روندي که با توجه به شدت يافتن تاکيد مسوولان عالي در هفته‌هاي اخير مبني بر ضرورت تامين مالي از بازار سرمايه اميد به تغيير آن وجود دارد.

پيام سقوط ترامپ به بازارها

همه آمارهاي نظر سنجي در سطح کشوري ايالتي نشان مي‌دهد ساکن فعلي کاخ سفيد تقريبا چهار ماه مانده به انتخابات، در ضعيف‌ترين موقعيت تاريخي خود به لحاظ امکان انتخاب مجدد قرار گرفته است. ارزيابي تحليل گران سياسي گوياي آن است که اگر امروز انتخابات آمريکا برگزار مي‌شد، رقيب دموکرات ترامپ از موقعيت کاملا مسلط براي برد برخوردار بود. با آنکه مسير تحولات سياسي پيچيده و با عدم اطمينان بالا همراه هستند اما به دليل فاصله آراي موجود نمي‌توان از افزايش معنا دار احتمال پايان تک دوره‌اي رئيس‌جمهور فعلي ايالات متحده چشم پوشيد. همزمان، احتمال انتخاب اکثريت دموکرات در هر دو مجلس نمايندگان و سنا نيز در نظر سنجي‌ها به حداکثر تاريخي رسيده است. پيامد برد آقاي بايدن در انتخابات نوامبر براي بازارهاي جهاني دو گانه است؛ از يک سو با بازگشت ريل سياست‌گذاري واشنگتن در سطح جهاني به مسير قبلي انتظار مي‌رود از نااطميناني حاکم بر فضاي تصميمات نامتعارف کنوني آمريکا در عرصه سياسي و اقتصادي کاسته شود که خبر خوبي براي بازارها ست. در نقطه مقابل، حاکميت اکثريت دموکرات در آمريکا به دليل سياست‌هاي مالياتي جسورانه‌تر مي‌تواند براي سودآوري شرکت‌ها و بازارهاي سهام ناخوشايند باشد. براي بورس تهران نيز انتخابات ۱۳ آبان در آمريکا از منظر سياسي با توجه به رويکرد ترامپ به موضوع برجام از يک سو و از سوي ديگر وعده نامزد دموکرات مبني بر برگشت به تعهدات في‌مابين به دليل آثار آن در زمينه تاثير بر فضاي کلان اقتصاد کشور مهم است.