تشديد تنشها در خاورميانه در پي ترور سردار قاسم سليماني، فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي توسط نيروهاي ارتش آمريکا، روز گذشته باعث رشد حدودا ۴ درصدي قيمت نفت‌خام در بازار جهاني اين کالا شد. براساس گزارش‌هاي منتشر شده از سوي وزارت دفاع آمريکا، اين اقدام جنايتکارانه با دستور مستقيم دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريکا انجام و باعث شهادت سردار سليماني، ابومهدي المهندس معاون فرمانده نيروهاي حشدالشعبي و ۱۰نفر از همراهان آنان شد. «عوامل ژئوپليتيک» و «تشديد تنشها در خاورميانه به‌عنوان قلب توليد نفت دنيا» درحالي در پيش‌بيني‌هاي موسسات و بانک‌هاي بين‌المللي از قيمت نفت در ۲۰۲۰ مورد تاکيد قرار داشتند که تنها سه روز پس از شروع سال‌جديد ميلادي، با دستور رئيس‌جمهوري آمريکا که در تعطيلات سال نو به‌سر مي‌برد، اثر اين عوامل بر قيمت نفت آشکار شد. بر اين اساس تا لحظه تنظيم اين گزارش (ساعت ۱۶:۳۰ به وقت تهران)، هر بشکه نفت‌خام برنت با افزايش قيمت ۵۴/ ۲ دلار در هر بشکه به ۷۹/ ۶۸ دلار بر بشکه رسيد. اين شاخص در ساعاتي از معاملات از محدوده ۶۹ دلار بر بشکه نيز عبور کرد و با رسيدن به ۵۰/ ۶۹ دلار بر بشکه، بالاتر از قيمت پاياني برنت در نخستين روز معاملاتي پس از حملات پهپادي به تاسيسات نفتي آرامکو قرار گرفت. در پي اين حملات در سپتامبر ۲۰۱۹، حدود نيمي از عرضه نفت‌خام عربستان سعودي به بازار با اختلال مواجه شد و شاخص نفت‌خام برنت در پايان معاملات روي قيمت ۰۸/ ۶۹ دلار بر بشکه بسته شد با اين حال افزايش عرضه نفت‌خام به‌ويژه از سوي توليدکنندگان شيل آمريکا که بازار را در معرض مازاد عرضه قرار داده بود، مانع از تداوم روند صعودي قيمت‌ها بر اثر اين اتفاق شد. شاخص نفت‌خام آمريکا نيز ۲۳/ ۲ دلار بر بشکه رشد قيمت داشت و روي ۴۱/ ۶۳ دلار بر بشکه معامله شد. به گزارش سي‌ان‌بي‌سي، تحليلگران بازار نفت انتظار نفت ۸۰ دلاري در پي تشديد تنشها ميان ايران و آمريکا را مطرح کردند. تحليلگران Eurasia Group در گزارشي که روز گذشته منتشر کردند، اين انتظار را عنوان کردند که در پي عمليات تروريستي اخير، ايران به آن پاسخ خواهد داد. اين موضوع، از سوي مقامات ارشد ايران نيز مورد تاکيد قرار گرفته بود. بر اين اساس تحليلگران اين موسسه عقيده دارند به احتمال زياد نفت در محدوده ۷۰ دلار بر بشکه باقي خواهد ماند اما در صورت گسترش درگيري‌ها به ميادين توليد نفت عراق در جنوب اين کشور يا اقدام ايران در جهت مسدود کردن مسير عبور و مرور نفتکش‌ها در تنگه هرمز، بهاي نفت مي‌تواند به راحتي به ۸۰ دلار بر بشکه افزايش يابد. در پي تحولات روز گذشته، ارزش دلار در برابر سبدي از ساير ارزهاي دنيا نيز کاهش يافت. کاهش ارزش دلار در برابر ساير ارزها به معناي قدرت پيدا کردن اين ارزها و افزايش تقاضاي آنها براي نفت‌خام است.
سايه تنش‌هاي ژئوپليتيک بر سر بازار نفت
تحولات روز گذشته در بغداد که منجر به افزايش تنشها ميان آمريکا و ايران شد، نشان داد در ميان تمام اتفاقاتي که مي‌توانستند در سال‌جاري بهاي نفت را تحت‌تاثير قرار دهند، فعلا اين تنش‌هاي ژئوپليتيک هستند که عهده‌دار نقش اول شده‌اند. سرنوشت جنگ تجاري که آمريکا با چين به راه انداخته، نتايج انتخابات رياست‌جمهوري آمريکا در سال‌جاري ميلادي، آينده توافق کاهش توليد اوپک پلاس و افزايش عرضه از سوي توليدکنندگان نفت‌هاي غيرمتعارف در کنار تنش‌هاي ژئوپليتيک از جمله عوامل اثرگذار بر مسير قيمت نفت در ۲۰۲۰ عنوان مي‌شدند.
تحليلگران عقيده دارند ترور سردار سليماني از سوي نيروهاي آمريکايي مي‌تواند حداقل تا يک ماه آينده منجر به واکنش‌هاي متقابل ايران و آمريکا در منطقه شود. با جدي‌تر شدن اين تنشها، سفارت آمريکا در بغداد از همه شهروندان خود خواست فورا عراق را ترک کنند. همچنين ده‌ها تن از آمريکايي‌هايي که در شرکت‌هاي نفتي خارجي در بصره مشغول کار بودند، روز جمعه براي خروج از عراق آماده شدند. با اين حال وزارت نفت عراق در بيانيه‌اي اعلام کرد تمام ميادين نفتي در سراسر اين کشور، در وضعيتي عادي مشغول به کار هستند و توليد و صادرات نفت‌خام اين کشور تحت‌تاثير تنش‌هاي اخير قرار نگرفته است. همچنين در اين بيانيه تاکيد شده است که کارکنان هيچ مليت ديگري درحال ترک عراق نيستند.
با وجود بيانيه‌اي که وزارت نفت عراق منتشر کرده است، در تمام گزارش‌هاي منتشر شده در روز گذشته سايه نگراني از افزايش درگيري‌ها و تهديد توليد نفت در کشوري که عنوان دومين توليدکننده بزرگ اوپک را دارد، مشاهده مي‌شد. در عين حال تهديد ايران براي مسدود کردن تنگه هرمز که پيش از اين از سوي مقامات ايراني عنوان شده بود، بار ديگر از سوي کارشناسان موردتوجه قرار گرفت.
زمين لرزه امنيتي در منطقه
به گزارش بلومبرگ، يک مقام سابق دولت باراک اوباما که هم‌اکنون در دانشگاه کلمبيا مشغول فعاليت است، در رابطه با ترور سردار سليماني گفت: اين اتفاق مانند يک زمين‌لرزه در منطقه بود و نشان مي‌دهد که موازنه آمريکا و ايران در منطقه ممکن است از کنترل خارج شود. انتظار مي‌رود پاسخ ايران شديد و کشنده باشد در اين صورت اين واکنش‌ها مي‌توانند شامل حمله به زيرساخت‌هاي انرژي باشند.
اين نخستين بار نيست که نگراني از تنش‌هاي ژئوپليتيک در منطقه افزايش مي‌يابد. هرچند حالا شکل اين نگراني تغيير کرده اما نتيجه آن همچنان مي‌تواند يکي باشد: اختلال در عرضه نفت‌خام از قلب توليد نفت‌خاورميانه به بازارهاي جهاني. براساس اين گزارش، نگراني‌ها از افزايش تنش‌هاي ژئوپليتيک در منطقه طي يک سال گذشته ادامه داشته است. اين نگراني‌ها که در پي وقوع حملات به نفتکش‌هاي عبوري از خليج‌فارس و درياي عمان آغاز شد و در بدترين حالت به حملات پهپادي به قلب تاسيسات نفتي آرامکو در عربستان منتهي شد حالا شکلي سياسي به خود گرفته‌اند. با ترور سردار سليماني تحت آنچه آمريکا «پيشگيري از اقدامات ايران» عنوان کرده، رويارويي سياسي و نظامي ايران و آمريکا در منطقه به بالاترين سطح رسيده است. به گزارش بلومبرگ، ترور سردار سليماني در خاک عراق موجب تشديد تنشها ميان آمريکا، عراق و ايران خواهد شد. مقامات عراق حمله به دو خودروي حامل سردار سليماني و همراهان او در خاک عراق را نقض حاکميت اين کشور عنوان کرده و خواهان رسيدگي به آن شده‌اند. طبق آمارهاي موجود عراق و ايران در مجموع بيش از ۷/ ۶ ميليون بشکه در روز نفت توليد مي‌کنند که چيزي حدود يک پنجم از توليدات اوپک را تشکيل مي‌دهد. به اين ترتيب چنانچه اين ميزان از توليد نفت‌خام بر اثر تشديد تنشها با آمريکا تحت‌تاثير قرار گيرد، قيمت‌ها در بازار نفت بيش از پيش رشد خواهد کرد. استفن اينز، استراتژيست ارشد بازارهاي کالايي در AxiTrader Ltd در اين زمينه به بلومبرگ گفته است: اتفاقات اخير بيش از يک نمايش تهاجمي از زور بلکه تحريکي آشکار است که مي‌تواند منجر به تشديد تنشها در منطقه شود.
يکي از آثار افزايش اين تنشها قطعا رشد بهاي طلاي سياه خواهد بود که دامنه آن مصرف‌کنندگان اين کالاي استراتژيک را در سراسر دنيا شامل خواهد شد.