در گرم‌ترين‌ماه سال، بورس نيز معاملات داغي را پشت‌سر گذاشت. پرونده بورس تهران در دومين‌ماه از تابستان در حالي بسته شد که نماگر اصلي اين بازار براي سومين‌ماه متوالي با رشد همراه شد. به‌اين ترتيب شاخص‌کل، دادوستدهاي مردادماه را با رشد 6/ 15درصدي پشت‌سر گذاشت تا گرم‌ترين‌ماه بازار سهام در سال 1400 حالا به‌ميانه تابستان اختصاص پيدا کند. اين رقم بيشترين ميزان افزايش ميانگين وزني قيمت‌ها در 13ماه گذشته به‌شمار مي‌رود. با وجود سبز بودن فضاي تالار شيشه‌اي در اين‌ماه اما ترديد به‌سبب برخي ابهامات سياسي و اقتصادي مانع از حضور فعال سهامداران خرد در زمين خريد سهام شد، از اين‌رو برخلاف سنت هميشگي با وجود رشد دماسنج تالار شيشه‌اي اما شاهد خروج 823 ميليارد توماني حقيقي‌ها بوديم. بازار سهام در اين‌ماه نيز صدرنشين بازار دارايي‌ها شد. ماهي که نرخ دلار با افزايش 6/ 11 درصدي همراه شد و رشدي 9/ 13 درصدي از آن سکه شد. تغيير جهت انتظارات تورمي و البته کمرنگ‌تر شدن احتمال حصول توافق هسته‌اي و احياي برجام از مهم‌ترين دلايل رشد نرخ ارز بود. رخدادي که اثرش را بر معاملات سهام نيز به‌جا گذاشت تا بازاري که حدود 60درصد از بنگاه‌هاي آن را شرکت‌هاي صادرات‌محور و به‌اصطلاح دلاري تشکيل مي‌دهند، با جهش قيمتي همراه شود.
اما همان‌طور که اشاره شد در مردادماه برخلاف ديگر ماه‌هاي مثبت بازار، خبري از حضور فعال حقيقي‌ها در زمين خريد سهام نبود. اين در حالي است که پيش‌تر سهامداران خرد که عمدتا از تجربه بالايي برخوردار نبودند، با دريافت کمترين سيگنالي از افزايش انتظارات تورمي، بدون چون و چرا براي دور شدن سرمايه‌هاي ريالي خود از گزند تورم، به‌بازار سهام پناه آورده و در اين ميان هر‌چه بر رشد قيمت‌ها افزوده‌تر مي‌شد، شعله هيجان اين دسته از معامله‌گران نيز براي کسب سود افروخته‌تر مي‌شد. در شرايط فعلي اما فعاليت کم‌رمق حقيقي‌ها در بورس نه به‌دليل عدم‌دريافت سيگنال از رشد انتظارات تورمي بلکه ماحصل کسب تجربه بورس‌بازان از 10ماه اصلاحي اين بازار است. گويا اين‌بار معامله‌گران تصميم گرفته‌اند با طمانينه بيشتري وارد گردونه پرريسک سهام شوند. با اين حال به‌نظر مي‌رسد در صورت تداوم رشد قيمت‌ها و همزمان با آن افزايشي‌ماندن انتظارات تورمي، محدوديت‌هاي معاملاتي موجود که هنوز فکري براي اصلاح يا حذف آنها نشده‌است، مي‌تواند بار ديگر سبب پيروزي هيجان بر منطق در دادوستد سهام شود.
همنوايي با دلار
بازار سهام پس از 6 روز تعطيلي روز گذشته بار ديگر در معرض عرضه و تقاضاي سرمايه‌گذاران قرار گرفت و به‌لطف جو صعودي حاکم بر بازار ارز با افزايش قيمت مواجه شد و نماگر اصلي اين بازار به‌محدوده يک ميليون و 515 هزار واحد رسيد. اينطور که به‌نظر مي‌رسد پس از افتي يک ميليون واحدي و سکون نسبي در ساير بازارها با به‌کار بسته شدن ماليات بر عايدي سرمايه در بازارهايي نظير ملک و خودرو براي بسياري از سرمايه‌گذاران ديگر راهي نمانده به‌جز آمدن به‌بورس و آزمودن بخت خود در اين بازار نسبتا پيچيده. دقيقا به‌همين دليل است که در دو‌ماه اخير شاهد رشد تقريبا 400 هزار واحدي ميانگين وزني قيمت‌ها در بازار سرمايه بوده‌ايم و فعلا نيز عاملي جدي را براي تغيير روند در اين بازار نمي‌توان متصور بود.
آنطور که بررسي‌هاي «دنياي‌اقتصاد» در طول ماه‌هاي اخير نشان مي‌‌دهد، بازار سهام در خلال اين بازه زماني راهي طولاني را براي رسيدن به‌ثبات پيموده‌است. در حالي‌که در روزهاي معاملاتي ارديبهشت و خرداد حجم و تعداد صفوف فروش حکايت از اشباع کاملا عرضه در بيش از 70 درصد نمادها داشت و در اين صف‌ها سهامي با ارزش چند هزار ميليارد توماني در معرض گره معاملاتي قرار مي‌گرفت، اين روند رفته‌رفته متوازن شد تا جايي‌که در ميانه تير‌ماه ارزش صف‌هاي خريد به‌صفوف فروش نزديک شد و در مردادماه شاهد کم‌تعداد شدن فروشندگان بوديم. بر اين اساس معاملات روز يکشنبه در حالي خاتمه يافت که تنها 4 درصد از کل نمادهاي بورسي درگير صف فروش بودند و در مقابل تعداد صفوف‌هاي خريد به101 نماد معادل 30 درصد رسيد.
رکوردشکني ارزش داد و ستدهاي 1400
از تعداد صفوف خريد و فروش که بگذريم ساير عوامل نيز در شرايط کنوني به‌نفع بازار سرمايه‌است. معاملات مردادماه در حالي سپري شد که ميانگين روزانه ارزش معاملات خرد سهام از 5 هزار تومان فراتر رفت و به‌بيشترين سطح در سال‌جاري رسيد. در اين ميان طي آخرين روز کاري اين‌ماه با افزايش تقاضا اين متغير بار ديگر در سال 1400 رکوردشکني کرد و به سطح 7780 ميليارد تومان رسيد. در اين روز معاملات در بورس با احتساب معاملات بلوکي و صندوق‌ها بيش از 10 هزار ميليارد تومان بود. در نظر گرفتن اين ارقام در کنار انتقال بيش از 2 ميليارد و 500 ميليون تومان از حقيقي به‌حقوقي به‌طور خالص سبب شد تا بار ديگر بازار به ورود پول حقيقي به‌چرخه معاملات بورس اميدوار شود. ذکر اين نکته ضروري است که در هفته‌هاي اخير اگرچه در بسياري از روزها شاهد پول حقيقي‌ها به‌بورس بوده‌ايم با اين حال مقادير اين جابه‌جايي و پيوستگي آن تاکنون به‌حدي نبوده که بتوان بدون در نظر گرفتن ساير عوامل به‌صعود بورس اميدوار بود. از اين‌رو تحليل شرايط در بازار سهام برخلاف روزهاي رونق در سال قبل همچنان نيازمند در نظر گرفتن ساير عوامل بنيادي است.
دنده معکوس کاموديتي
افت قيمت جهاني را مي‌توان يکي از اين عوامل دانست. در هفته‌هاي اخير آنچه که به‌جز افزايشي بودن انتظارت بر سر قيمت ارز توانست به‌رشد بهاي معاملاتي سهام در بازار سرمايه کمک کند، رشد قابل‌توجه قيمت کاموديتي‌هاي جهاني در طول يک سال گذشته بود. همان‌طور که مي‌دانيم در طول اين مدت قيمت سهام در بورس و فرابورس افتي دور از انتظار را شاهد بودند. همين امر باعث شده بود تا به‌زعم بسياري شاهد بيش‌واکنشي بورس تهران به‌عوامل داخلي و در نظر نگرفتن متغيرهايي باشيم که در بازارهاي ديگر بر بورس اثر مي‌گذارند.
در روزهاي اخير افت قيمت جهاني در بسياري از کالاها سبب شد تا شاهد واکنش قيمت‌ها نسبت به‌جهت‌گيري فدرال‌رزرو درباره عقب‌نشيني از حمايت‌هاي سنگين پولي در بازار کالاي اساسي باشيم. اين مساله در کنار اين واقعيت که در ماه‌هاي اخير نيز کرونا به‌مانند يک نرم‌افزار کامپيوتري با سرعت بيشتري آپديت مي‌شود بر نگراني‌ها افزوده و سبب شده تا کارشناسان با حساسيت زيادي نسبت به‌آينده تقاضا کالا و خدمات مصرفي در‌ماه‌هاي پيش‌رو نگاه کنند. در چنين شرايطي طبيعتا دور از انتظار نيست که در صورت کاهش‌نيافتن عرضه کاموديتي قيمت اين کالاها در بازارهاي جهاني نيز با کاهش مواجه شود.
اين مساله بر سودشرکت‌ها در داخل ايران نيز اثر مي‌گذارد. با اين حال با توجه به‌اينکه بيشتر سرمايه‌گذاران در بازار سهام از مردم عادي هستند و در معاملات خود بيشتر به‌قيمت‌هاي داخلي نظير ارز توجه دارند، انتظار نمي‌رود که به‌سرعت اين مسائل را در معاملات خود لحاظ کنند يا از حيث رفتاري چندان از آن تاثير بپذيرند. از طرفي ديگر انتظارات تورمي نيز با توجه به‌کسري‌بودجه قابل‌تامل دولت، صعودي است و انتظار نمي‌رود که اين عامل به‌شکل دفعي و با سرعت زياد بر معاملات سهام اثر منفي بگذارد، بنابراين مي‌توان انتظار داشت که روند صعودي شکل گرفته در بازار سهام تا زمان چربش عوامل داخلي بر اخبار خارجي ادامه داشته باشد.
خودرو و قيمت‌گذاري دستوري
اما از تمامي عوامل و اخبار موثر بر بازار سهام که بگذريم، تقاضا براي نمادهاي خودرويي در بازار سهام طي روز يکشنبه به‌شکل قابل‌توجهي افزايشي بود. در اين روز گروه خودرو و ساخت قطعات بيشترين ميزان خالص خريد حقيقي در بورس را به‌خود اختصاص داد و رقمي در حدود 1200 ميليارد تومان از سرمايه سرمايه‌گذاران خرد بازار را به‌خود جذب کرد. اينطور که به‌نظر مي‌رسد بازار در حال‌حاضر با ديدي مثبت به رشد قيمت خودرو در بازار آزاد و احتمال حذف قيمت‌گذاري دستوري از اين بازار نگاه مي‌کند. شنيده‌ها حاکي از آن است که با مشخص شدن تبعات سرکوب قيمت در بازارهايي نظير خودرو و ساير کالاهاي مصرفي حالا سياستگذاران تمايل کمتري به‌مداخله در خرد جمعي بازار دارند. همين امر سبب شده تا با نزديک‌تر شدن دوره راي اعتماد به وزراي پيشنهادي دولت سيزدهم در مجلس شوراي اسلامي اين اميد نيز در بازار افزايش پيدا کند و بسياري با خريد سهام خودرويي خود را براي دوره سودآوري اين شرکت‌ها و گذر از دوره زيان‌هاي انباشته سنگين آماده کنند. اينطور که به‌نظر مي‌رسد بزرگ‌شدن حجم بازار سرمايه در ماه‌هاي اخير در کنار افزايش مخالفت بسياري از کارشناسان اقتصادي و مالي سبب شده تا سياستگذاران نيز مطالبات موجود در زمينه قيمت‌گذاري دستوري را با ديد بهتري مورد بررسي قرار دهند. از اين‌رو مي‌توان انتظار داشت که با جدي‌تر شدن رفع مداخله و قيمت‌گذاري دستوري در بازارها شاهد افزايش قيمت سهام در گروه‌هايي باشيم که هم‌اکنون قيمت آنها بر اساس مصوبات دولتي و تعزيري تعيين مي‌شود.