متولي امر حسابرسي غير‌دولتي کشور در ايران «جامعه حسابداران رسمي» است که با ۲۵۶ موسسه عضو فعاليت مي‌کند
هوشنگ نادريان/ حسابدار رسمي
روزنامه دنياي اقتصاد مورخ 19 بهمن ماه 1398
متولي امر حسابرسي غير‌دولتي کشور در ايران «جامعه حسابداران رسمي» است که با ۲۵۶ موسسه عضو فعاليت مي‌کند. جامعه حسابداران رسمي کشور از سال ۱۳۸۰ فعاليت خود را طبق قانون آغاز کرده و در پايان سال ۱۳۹۶، داراي ۲ هزار و ۴۹۶ نفر عضو است که هزار و ۳۲ نفر آنها به‌عنوان «شريک» موسسات حسابرسي، ۳۴۹ نفر شاغل در موسسات حسابرسي، ۳۲ نفر شاغل انفرادي، ۲۰۱ نفر شاغل در سازمان حسابرسي و ۸۸۲ نفر غير‌شاغل در امر حسابرسي مي‌باشند. تعداد پرسنل شاغل در موسسات حسابرسي حدود ۱۰ هزار و ۷۰۰ نفر و پرسنل شاغل در سازمان حسابرسي حدود هزار و ۵۰۰ نفر مي‌باشد و کلا با احتساب شرکاي موسسات، در کشور ۱۲ هزار و ۲۰۰ نفر در حرفه حسابرسي اشتغال دارند.
کار برد هوش مصنوعي در تحليل مالي
درآمد موسسات حسابرسي کشور در سال ۱۳۹۷، ۶ هزار و ۸۳۷ ميليارد ريال (معادل ۱/ ۶ ميليارد دلار) بوده است. درآمد سازمان حسابرسي نيز ۹۱۵ر۱ ميليارد ريال بوده که جمعا حق‌الزحمه حسابرسي در کشور را به ۷۵۲ر۸ ميليارد ريال (معادل ۲/ ۱ ميليارد دلار) مي‌رساند. بر اين اساس سهم بازار غير‌دولتي حسابرسي ۷۸ درصد و سهم سازمان حسابرسي ۲۲ درصد است. توضيحا اين درصد در زمان شروع فعاليت حسابداران رسمي در سال ۱۳۸۰ به ميزان ۸۰ درصد سازمان حسابرسي و ۲۰ درصد بخش خصوصي حسابرسي بود. مجموع درآمد خدمات حرفه حسابداري و حسابرسي در سال ۲۰۱۸ در دنيا معادل ۵۰۷ ميليارد دلار مشتمل بر ۲۱۰ ميليارد دلار خدمات حسابرسي بوده است. ترکيب درآمد حرفه‌اين موسسات ۱/ ۴۱ درصد خدمات حسابرسي، ۸/ ۲۲ درصد خدمات مالياتي و ۱/ ۳۶ درصد خدمات مشاوره‌اي تشکيل مي‌دهد. سهم چهار موسسه بزرگ دنيا از مجموعه درآمد ۱۴۸ ميليارد دلار (معادل ۷۰ درصد) است و ۹۸ شرکت از فهرست ۱۰۰ شرکت برتر بورسي، توسط اين چهار موسسه حسابرسي شده‌اند. سرفصل‌هاي اصلي خدمات موسسات حسابرسي بزرگ بين‌المللي مشتمل بر ۶ عنوان اصلي خدمات «حسابرسي و ريسک سازماني»، «مشاوره مديريت»، «مشاوره مالي»، «خدمات مالياتي»، «رشد سازماني» و «خدمات خاص» است و زيرمجموعه اين ۶ مورد بيش از ۵۰ سرفصل فرعي نيز هست که مشتريان اين موسسات از خدمات آنها بهره مي‌برند.
تحولاتي که در کسب‌و‌کار رخ داده و موثر بر حرفه حسابرسي است عبارتند از: «افزايش حجم اطلاعات»، «تغييرات جدي در مدل‌هاي کسب‌و‌کار»، «انتقال به اتوماسيون» و «مطالبه از حسابرسان بابت روش‌هاي پويشگرانه و آينده‌نگر»، به‌طور خاص با توجه به ضرورت دسترسي استفاده‌کنندگان به اطلاعات برخط بحث گزارشگري مستمر (Continuous Reporting) رايج شده و از آنجا که لازم است اين اطلاعات توسط حسابرس راستي‌آزمايي بشود بحث حسابرسي مستمر (Continuous audit) نيز مورد توجه قرار گرفته است. در بخش استفاده از فناوري‌هاي روز مواردي مانند داده‌کاوي (data mining) داده‌هاي بزرگ (Big data)، هوش مصنوعي (AI)، فناوري روباتيک (Robotics Tech)، يادگيري ماشيني (machine learning)، فناوري پهپاد (Drone tech) دفتر توزيع شده (Distributed ledger) ابتدا در بخش‌هاي مديريت بنگاه‌ها و سپس به‌تدريج در حسابرسي مورد استقبال و توجه قرار گرفته است و حسابرسان استفاده از فناوري‌ها را در حسابرسي براي انجام اموري مانند بررسي‌هاي تحليلي، کنترل پروژه حسابرسي، جمع‌آوري اطلاعات و اجراي رسيدگي، کمک به اعمال قضاوت‌هاي حرفه‌اي، توليد و انتقال فايل‌ها با هدف ارتقاي بهره‌وري، کاهش هزينه‌ها، سرعت در انجام حسابرسي و افزايش توان رقابتي، در دستور کار خود قرار داده‌اند. در سال‌هاي اخير به‌طور مثال چين برنامه خود را در زمينه توسعه هوش مصنوعي با بودجه معادل ۱۵۰ ميليارد دلار اعلام کرده است ضمن آنکه در نظر دارد ۴۰۰ رشته تحصيلي مربوط به کلان داده‌ها، هوش مصنوعي و فناوري روباتيک را در دانشگاه‌ها راه‌اندازي کند، روسيه نيز تدوين استراتژي ملي در زمينه هوش مصنوعي را در دستور کار خود قرار داده است. از جمله مزاياي استفاده از «حسابرسي مستمر»، کشف برخط ضعف‌ها و اشکالات و امکان مرمت فوري آن، تشخيص و ارزيابي کنترل‌هاي جديد، اثربخش ماندن کنترل‌ها و امکان تنوع در اظهارنظر مي‌باشد. «داده‌کاوي» پل ارتباطي ميان علم آمار، کامپيوتر، هوش مصنوعي، الگو شناسي، يادگيري ماشيني و بارنمايي بصري داده‌ها است و براساس آن استخراج اطلاعات معتبر، قابل‌فهم و قابل اعتماد از پايگاه داده‌هاي بزرگ امکان‌پذير بوده و استفاده از آن در تصميم‌گيري در فعاليت‌هاي تجاري مهم به‌منظور ارتقاي کيفيت سودمندي اطلاعات از طريق شناسايي تقلب‌هاي مالي ميسر مي‌شود. نتايج مطالعات انجام شده نشان مي‌دهد که اولا تکنيک داده کاوي در شناسايي صورت‌هاي مالي متقلبانه سودمند هستند و ثانيا به‌عنوان کانون هدايت فکر در مديريت کسب‌و‌کارها براي کشف تقلب مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد.
«زنجيره بلوکي» که زيرساخت نوآورانه فناوري اطلاعات است، با دارا بودن ساختار داده‌اي رمزنگاري شده، امکان ارتباط ايمن و درست را در حوزه فناوري اطلاعات فراهم مي‌آورد و عملا از دسترسي غير‌مجاز به اطلاعات در حين انتقال، پيشگيري مي‌کنند. اين فناوري مي‌تواند در حوزه انتقال اطلاعات مالي، افشا و گزارشگري مالي راهگشا باشد. چهار موسسه بزرگ دنيا با تخصيص منابع انساني و بودجه اين فناوري را به‌طور رسمي در دستور کار خود قرار داده و زنجيره بلوکي مشترک را براي موارد استفاده از فرآيندهاي کسب‌و‌کار، طراحي و راه‌اندازي کرده‌اند. «يادگيري ماشيني» به تنظيم و اکتشاف شيوه‌ها و الگوريتم‌هايي مي‌پردازد که براساس آن رايانه‌ها و سامانه‌ها توانايي نظم و يادگيري پيدا مي‌کنند. اهداف کلي استفاده از اين فناوري انجام پيش‌بيني، کشف تقلب، کشف اقلام و موارد غير‌عادي و تحليل ريسک است. استقبال از بحث ديجيتال در حسابرسي در حدي است که يکي از موسسات بزرگ چشم‌انداز خود را «پيشتاز در اعتمادسازي براي جامعه ديجيتال» معرفي کرده است. حيطه ديگر مورد استفاده از فناوري در دنيا بحث حسابرسي بر مبناي «مدل ريسک» است که در اين مدل حسابرس با ارزيابي ريسک‌هاي ذاتي بنگاه، ريسک‌هاي کنترلي و تحليلي، ميزان ريسک‌هاي عدم‌کشف موارد پس از انجام حسابرسي را مشخص مي‌کند. در اين مدل حسابرسان برنامه‌ريزي حسابرسي را براساس نتايج ارزيابي ريسک‌ها، انجام و در نتيجه ريسک‌هاي انجام کار حسابرسي ناشي از عدم‌کشف تحريف در صورت‌هاي مالي را به حداقل مي‌رسانند. در ارزيابي‌هايي که از حرفه حسابرسي بر مبناي مدل‌هاي ارزيابي محيط دور و خارج PESTEL، (مشتمل بر ارزيابي محيط‌هاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي فرهنگي، فناوري، زيست‌محيطي و قانوني)، بررسي شرايط رقابتي محيط نزديک پنج نيروي پورتر (PORTER ۵ forces) (مشتمل بر تهديد ورودهاي جديد، جايگزين محصول، قدرت چانه‌زني مشتريان، قدرت چانه‌زني مشتريان و رقابت درون حرفه) و مدل ارزيابي شرايط محيط بيروني و دروني (SWOT) مشتمل بر ارزيابي تهديدها، فرصت‌ها، قوت و ضعف‌ها انجام شد، نتايج نشان داد که در حيطه استفاده از فناوري روز فاصله معناداري با دنياي پيشرفته در حرفه حسابرسي پيدا کرده‌ايم و به‌دليل ناتواني موسسات در سرمايه‌گذاري جهت اخذ فناوري روز، ارتباط نامناسب با مراکز علمي و حرفه‌اي داخلي و بين‌المللي، محدوديت‌ها در انتقال فناوري روز و متاسفانه در موارد عدم‌احساس نياز همکاران حرفه‌اي با اشکالات جدي در دستيابي به فناوري روز مواجه هستيم که نمونه‌هاي بارز آنها استفاده از IT در حسابرسي و استفاده از مدل حسابرسي مبتني بر ريسک و عدم‌توان در ارائه خدمات حرفه‌اي متنوع است.
اين امر مي‌تواند به‌دليل عدم‌رفع نيازهاي کسب‌و‌کار، زمينه حضور موسسات بين‌المللي را در بازار کشور فراهم کند. طبق بررسي ريسک‌هاي پيش‌روي بنگاه‌ها، ريسک‌هاي مربوط به امنيت سايبري، ديجيتال‌سازي، امنيت و حفاظت داده‌ها و نوآوري ۳۵ درصد از مجموعه ريسک‌هاي شناخته شده بنگاه‌ها را تشکيل مي‌دهد. از طرف ديگر رايج شدن مدل‌هاي «تعالي سازماني» مانند EFQM و توجه به «ارزش‌افزايي براي مشتريان»، «خلق آينده پايدار»، «توسعه قابليت‌هاي سازماني»، «به خدمت گرفتن خلاقيت و نوآوري»، «رهبري با دورانديشي، الهام‌بخشي و درستي»، «مديريت با چابکي»، «موفقيت از طريق استعداد کارکنان» و «پايدارسازي نتايج برجسته» هر کدام موجب تحولات جدي در کسب‌و‌کارها و ايجاد زمينه‌هاي کار جديد براي حسابرسان حرفه‌اي شده است و بر همين اساس موسسات حسابرسي بين‌المللي سرفصل‌هاي خدمات جديد مانند «سرمايه‌هاي انساني»، «فناوري‌هاي نوظهور»، «گسترش بنگاه»، «راهبردهاي رشد»، «هوشمندي خطر»، «پايداري»، «مديريت ريسک و راهبري شرکت»، «تغيير شکل ارائه خدمات»، «حکمراني شرکتي»، «استعداد (نخبه)يابي» را در دستور کار خود قرار داده و همان‌طور که مطرح شد بخش عمده درآمد اين موسسات نيز از ارائه اين‌گونه خدمات تامين مي‌شود. قطعا براي رسيدن به اهداف بزرگ، برنامه‌ريزي و تامين زيرساخت‌ها از اولويت برخوردار است، «برنامه‌ريزي استراتژيک بسترسازي فرهنگي، اجتماعي»، «توجيه مديران»، «آموزش‌هاي کاربران»، «ارتباط منسجم بين‌المللي»، «تخصيص منابع»، «تقويت منابع انساني»، «تسهيلات اجتماعي» و... از جمله اين زيرساخت‌ها هستند. در دنياي امروز برخلاف روش‌هاي سنتي هفت کليد مديريت موفق موسسات حسابرسي را «راهبري و مديريت»، «روش‌هاي فناوري»، «برنامه‌ريزي و سرمايه‌گذاري»، «توسعه بازاريابي»، «رضايت مشتريان و ذي‌نفعان»، «فراهم کردن محيط مناسب کاري»، «تمرکز بر سازمان يادگيرنده و اجراي استراتژي مديريت عملکرد در سطح عالي» مي‌دانند. در هر حال دولت، جامعه حسابداران رسمي، سازمان حسابرسي، بورس و کليه نهادهاي ذي‌ربط وظيفه دارند زمينه تجهيز جامعه حرفه‌اي را به فناوري روز و رفع عقب‌ماندگي تکنولوژيک فراهم کرده تا شاهد رشد و توسعه حرفه‌اي موسسات حسابرسي در کشور باشيم. ارتباط با مراجع علمي داخلي و بين‌المللي و جلب مشارکت افراد نوآور و خلاق در جهت توجه به نياز ذي‌نفعان حرفه حسابرسي مي‌تواند در اين زمينه کارساز باشد.
1398/11/28
|
|
|
|
شماره خبر
:6273 |
تعداد بازدید
:953 |