مهدي کرباسيان- روزنامه دنياي اقتصاد مورخ 13 آبان ماه 1396
اميد در گردونه معادن
مهدي کرباسيان: خبرهاي خوش تحول بخش معدن و صنايع معدني در راه هستند
حوزه معدن و صنايع معدني يکي از بخش‌هاي اقتصاد ايران است که پتانسيل‌هاي عظيمي را در خود نهفته دارد و بر اين اساس پيش‌بيني مي‌شود در صورت تزريق منابع مالي و پيشبرد پروژه‌هايي که در آن تعريف شده، در کنار توجه جدي به اکتشافاتي که به خصوص در حوزه معادن زيرزميني، صورت مي‌گيرد بتوان تحولات شگرفي را شاهد بود.» مهدي کرباسيان، معاون وزير صنعت، معدن و تجارت و رئيس هيات عامل ايميدرو با بيان اين جملات مي‌گويد که به زودي خبرهاي خوبي از پهنه‌هاي اميدبخش معدني در کشور اعلام خواهد شد که مي‌تواند تحول جدي در اين حوزه ايجاد کند. به هر ترتيب به بهانه برگزاري سيزدهمين نمايشگاه بين المللي معدن، صنايع معدني، ماشين‌آلات و تجهيزات معدني، ماشين آلات راه‌سازي و ساختمان و صنايع وابسته (ايران کانمين۲۰۱۷) با کرباسيان به گفت‌وگو نشستيم که شرح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد.
نمايشگاه ايران کانمين به عنوان يک رويداد مهم در حوزه معدن و صنايع معدني به شمار مي‌آيد با توجه به اين امر به نظر شما نمايشگاه امسال نسبت به سال‌هاي قبل از چه ويژگي‌هايي برخوردار است؟
گزارش‌هايي که تا به حال از اين حوزه به دست آمده، نشانگر آن است که خوشبختانه اين نمايشگاه نسبت به سال‌هاي گذشته، به لحاظ کيفيت، بهتر برگزار خواهد شد که اميدواريم بتواند تحولي را در اين زمينه ايجاد کند.
برگزاري اين گونه نمايشگاه‌ها چقدر مي‌تواند مهم باشدو اينکه سطح برگزاري اين نمايشگاه‌ها بايد به چه شکل باشد تا بتوان در سطح معرفي تکنولوژي‌هاي روز دنيا در حوزه توسعه صنايع معدني به فعالان اين حوزه کمک کند؟
يکي از مشکلاتي که هم‌اکنون کشور در حوزه معدن و صنايع معدني دارد، عقب‌ماندگي از حوزه تکنولوژي روز دنيا است؛ به اين معنا که در معادن ذغال سنگ بيشتر و در معادن ديگر نيز کم و بيش، کشور از اين گونه تکنولوژي‌ها و فناوري‌هاي روز دنيا تا حدود زيادي عقب مانده و متاسفانه بايد گفت که در حوزه مهندسان، مشاوران و پيمانکاران، اين عقب ماندگي به خوبي مشهود بوده و نياز است که تحول جدي در اين حوزه‌ها ايجاد شود. به اين معنا که ماشين‌آلات جديدي که در دنيا در حال استفاده است و استفاده از آنها به دليل سرمايه‌گذاري کمي که در اين حوزه شده، در ايران به چشم نمي‌خورد، وارد کشور شده و به خصوص با حضور تکنولوژي‌هاي نوين در بعد زيرساختي از جمله حوزه صرفه‌جويي در مصرف انرژي و آب، صنعت را به سمت استفاده بهينه از منابع پيش برد. در کل مي‌توان گفت که اين موضوع، يکي از حوزه‌هاي اساسي است که به عنوان چالش در حوزه معدن و صنايع معدني وجود دارد.
در کنار آن، بحث شناسايي ظرفيت‌هاي معدني ايران و امکاناتي که در اين حوزه وجود دارد نيز مهم به شمار مي‌رود؛ به اين معنا که بايد سرمايه‌گذاري‌هاي لازم در آنها صورت گرفته و طرح‌هاي توسعه‌اي آنها نيز در دستور کار قرار گيرد. در اين ميان نکته مهم ديگر آن است که برگزاري چنين نمايشگاه‌هايي مي‌تواند به توليدکنندگان کمک کرده تا از آخرين ماشين‌آلات و فناوري‌هاي روز دنيا در اين عرصه، آگاهي يابند و البته شرکت‌هايي که در حوزه‌هاي پژوهشي و دانش بنيان هستند نيز، امکانات خود را عرضه کرده و پيشرفت را به اين توليدکنندگان هديه دهند. از سوي ديگر، افرادي که در اين حوزه فعاليت دارند، مي‌توانند در مذاکرات رو در رو با يکديگر، از امکانات درون کشور آگاهي يافته و از آن در مسير مناسب استفاده کنند. به خصوص اينکه همکاري با شرکت‌هاي دانش‌بنيان مي‌تواند زمينه‌ساز افزايش کارايي و بهره‌وري موثر بوده و در دستيابي به توسعه سريع‌تر کشور اثرگذار باشد.
چندي پيش اعلام کرده بوديد که نقشه راه معدن و صنايع معدني را آماده کرده‌ايد. اين نقشه راه چه چالش‌هاي ساختاري را در حوزه معدن و صنايع معدني شناسايي کرده و چه استراتژي‌هايي را در اين حوزه براي برطرف کردن مشکلات، طراحي کرده است؟
بعد از انتخاب آقاي شريعتمداري به عنوان وزير صنعت، معدن و تجارت، وي از ايميدرو خواسته بود که نقشه راه چهارساله را در حوزه معدن طراحي کند. يعني اين نقشه راه، بر اساس قانون، امکانات، کمبودها و پيش‌بيني‌ها و اهدافي که در برنامه ششم توسعه ديده شده، طراحي شده و با توجه به در نظر گرفتن سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي و محوريتي که حوزه معدن و صنايع معدني دردولت دوازدهم دارد، کار را پيش برده است، به خصوص اينکه بخش معدن و صنايع معدني در راس سياست‌هاي وزارت صنعت، معدن و تجارت، رئيس جمهور و دولت قرار گرفته است. بر اين اساس، همکاران من در حوزه معاونت برنامه‌ريزي ايميدرو، اين موارد را جمع و جور کرده و در ۴ محور طبقه‌بندي کرده‌اند. اولين محور آن است که سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني بايد به عنوان يک سازمان توسعه‌اي، حرکت کرده و بايد در اين زمينه کمک‌هاي لازم را به زيربخش‌ها ارايه دهد.
محور دوم، اقداماتي است که در وزارت صنعت، معدن و تجارت، با همکاري معاونت معدني و شوراي عالي معادن بايد صورت گرفته و هماهنگي‌هاي لازم با بقيه معاونت‌ها و واحدهاي زيرمجموعه انجام شود. حوزه سوم اختياراتي که در درون هيات وزيران است و در نهايت حوزه چهارم نيز اقداماتي است که مرتبط با اصلاح قانون يا وضع قوانين جديد در اين حوزه شده است. بر اين اساس، جلسات دروني با مديران سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران برگزار شده و به طور مفصل، بند به بند، گزارش‌هاي مرتبط بررسي و اصلاح شده است. بعد از آن در حدي که مي‌شد، از دست‌اندرکاران حوزه معدن و صنايع معدني، انجمن‌هاي صنفي و پيشکسوتان دعوت شد و در يک جلسه چندساعته، اين موضوعات مورد بحث قرار گرفته و نظرات مکتوبي هم در کنار آن جمع‌آوري شده است که در يک جلسه ديگر، نهايي شدند. در مجموع هفتاد و يک مورد پيشنهاد در اين چهار طبقه جمع‌بندي و به وزير صنعت، معدن و تجارت ارسال شده است؛ در نهايت در جلسه‌اي قرار است که اين طرح نهايي شود و اگر وزير مصلحت بداند، خدمت رييس‌جمهوري هم ارائه خواهد شد.
بر اين اساس، تلاش ما اين است که در مورد آن قسمت که مربوط به درون سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران است، کار کاملا در هماهنگي با زيرمجموعه معدني وزارتخانه به موازات پيش رفته و اقداماتي در اين حوزه صورت خواهد گرفت؛ ضمن اينکه پيشرفت‌هايي نيز در اين حوزه خواهيم داشت. به هرحال، ما فکر مي‌کنيم که يکي از چالش‌هاي اساسي که در حوزه معدن و صنايع معدني وجود دارد، در حوزه اکتشاف است که بايد کار وسيعي را شروع کرده و بتوانيم به خصوص در معادن به ويژه معادن زيرزميني، کم‌کم تکنولوژي را وارد کرده و در اين حوزه سرمايه‌گذاري خوبي انجام شود؛ زيرا معادن روباز در حال حاضر، با وضعيت مناسبي در حال حرکت هستند؛ اما با کار وسيعي که ايميدرو، در ۲۵۰ هزارکيلومتر مربع انجام داده است، اين گونه نمايان شده که در حوزه معادن روباز، نميتوان انتظار جهش داشت ولي خوشبختانه ۴۰۰ محدوده اميدبخش شناسايي شده‌اند که مي‌توان بر روي آنها کار کرد. در نهايت، پيش‌بيني ما اين است که در حوزه معادن زيرزميني، بايد کار بيشتري صورت گيرد؛ ضمن اينکه در حوزه مديريت منابع آبي نيز بايد براي معادن، يک کار وسيع صورت گيرد؛ در عين حال در مورد جايابي پروژه‌هاي جديد و استفاده از تکنولوژي‌هاي روز دنيا در حوزه صرفه‌جويي آب، بايد دقت عمل صورت گيرد.
در اين ميان، در حوزه زيرساخت‌ها و بحث راه‌آهن، بايد تمرکز بيشتري صورت گيرد؛ زيرا يکي از چالش‌هاي جدي، قيمت تمام شده است که بايد بر روي آن فکري کرد و قيمت تمام‌شده را با روش‌هاي گوناگون پايين آورد. در حوزه بندري نيز بايد اقدامات جدي صورت گيرد تا قيمت تمام‌شده را کاهش داد، زيرا کشتي‌هاي ۳۰ تا ۴۰ هزار تني قيمت تمام‌شده را بالا مي‌برد و در عين حال ثبات سياست‌ها هم بايد در کنار اينکه قيمت‌ها کاهش مي‌يابد، صورت گيرد. بحث حقوق دولتي و ايمني در معادن نيز بايد در کنار توجه به محيط زيست صورت گيرد، ضمن اينکه استانداردها را بايد رعايت کرد؛ از طرف ديگر، توسعه معادن بايد صورت گيرد و بحث اصلاح و بازسازي صنايع قديمي‌معدني نيز صورت گرفته و با تکنولوژي‌هاي روز دنيا جايگزين مي‌شود؛ در کل جذب سرمايهداخلي و خارجي و توجه به صادرات، از جمله موارد مختلفي است که در اين نقشه راه پيش‌بيني و زمان‌بندي شده و سازمان مجري نيز در آن طراحي شده است.
به مساله اکتشاف اشاره کرديد و جايي هم گفتيد که برنامه اکتشافي را تکميل کرده و در اين صورت، ايران جزو ۵کشور معدني دنيا مي‌شود. دستيابي به اين اهداف را در چه بازه‌اي تعريف کرده‌ايد؟
همين الان نيز در حقيقت طرح‌هايي را دنبال و کار را در ۲۵۰هزار کيلومتر مربع شروع کرده‌ايم، در عين حال در کنار آن هم، بخش‌خصوصي وارد شده است و نزديک به ۱۰۰ هزار کيلومتر مربع، کار اکتشافي صورت مي‌گيرد و همين الان نيز با همه اين اقداماتي که صورت گرفته ۴۰۰ محدوده اميدبخش در حوزه سنگ‌آهن، کرم، طلا، مس و سنگ‌آهن و ذغال سنگ و غيره پيش‌بيني و اکنون نزديک به ۵۰۰ ميليون تن ذخيره سنگ‌آهن شناسايي شده است، در حدود همين ميزان هم ذخيره ذغال سنگ شناسايي شده است. ضمن اينکه به مقداري طلا و موارد ديگر به صورت ذخيره قطعي رسيده‌ايم؛ ولي پيش‌بيني مي‌شود تا پايان سال ۹۶ يا نيمه اول سال ۹۷ خبرهاي خوشي از اين محدوده‌ها داشته باشيم؛ البته همانطور که مي‌دانيد کار اکتشاف معدن، يک کار يک روزه و يک هفته و يک ماهه نيست؛ بلکه کاري زمان‌بر است و ما الان در مورد ژئوفيزيک هوايي، کار را در خراسان جنوبي انجام داده‌ايم، همچنين در کردستان نيز کار به ميزان زيادي انجام شده است.
در عين حال در حوزه بيجار و قروه و سيستان و بلوچستان نيز، کار ژئوفيزيک هوايي انجام شده است. در برخي مناطق هم که کار شناسايي انجام شده است، اکنون در مراحل حفاري به سر مي‌بريم و از قبل آن، اخبار خوشي به مردم خواهيم داد. اما بايد توجه داشت که در مورد معادن زيرزميني، هنوز در کشور کاري انجام نشده است و کاري که شرکت تهيه و توليد مواد معدني در يزد و فلات مرکزي انجام داد، توانست نتايج خوبي داشته باشد؛ همچنين طبق هماهنگي خوبي که از قبل داشتيم، مقدمات اکتشاف يک معدن زيرزميني نيز فراهم شده و پيش‌بيني ما اين است که بيش از دو ميليارد تن سنگ آهن در آنجا وجود داشته باشد؛ البته اين کاري است که بايد بر روي آن، سه سال برنامه‌ريزي کرد.
در عين حال ايميدرو همکاري نزديکي را با سازمان انرژي اتمي دارد که اميدواريم بتوانيم با تشکيل يک کنسرسيوم و مشارکتي که بين شرکت‌هاي فولادي و سنگ‌آهني به وجود مي‌آيد، سرمايه‌گذاري جذب کرده و از تکنولوژي روز دنيا استفاده کنيم تا اين معدن را به بهره‌برداري برسانيم. بر اين اساس، ذخاير قطعي کشور رو به افزايش است و در نهايت، با توجه به داشتن گاز، بايد بحث توسعهفولاد را براي صادرات صورت داده و جايگاه ويژه‌اي را براي ايران به دست آوريم. در مجموع فکر مي‌کنيم اگر در معادن زيرزميني، کار وسيعي را در سطح کشور شروع کنيم، معادن زيادي را کشف خواهيم کرد.
با توجه به مجموعه اهدافي که ايميدرو در نظر گرفته، چالش‌هايي نيز در حوزه مالي به چشم مي‌خورد. براي آن چه فکري کرده‌ايد؟
به هر صورت بايد پذيرفت که گلوگاه اصلي حوزه معدن و صنايع معدني، تامين مالي است و همانطور که مي‌دانيد پيش‌بيني اين است که ۵۰ ميليارد دلار در حوزه معدن و صنايع معدني، نياز است که سرمايه‌گذاري صورت گيرد؛ در اين بين، نزديک به ۳۰ ميليارد دلار نياز سرمايه‌گذاري، به فولاد برمي‌گردد؛ پس بديهي است که در اين حوزه، بايد جذب سرمايه داشته باشيم و در داخل کشور بايد بپذيريم که محدوديت جدي منابع داريم. هنوز درآمد اصلي ما نفت است و با همه مشکلاتي که براي فروش نفت و محدوديت فروش داريم، بايد جذب سرمايه‌گذاري خارجي را در اولويت قرار دهيم و به همين دليل، ايميدرو تمام تلاش خود را در اين رابطه صورت مي‌دهد.
خوشبختانه دولت به تازگي موافقت‌نامه‌هاي خوبي با اتريش، کره جنوبي، چين و ژاپن داشته که اميدوارم عملياتي شود. البته زمينه انعقاد اين تفاهم‌نامه‌هاي مالي براي همه کشورها وجود دارد و در مورد آلمان، ايتاليا، اتريش، کره جنوبي، چين و ژاپن مزيت‌هايي دارند که مي‌توانيم از آنها تامين مالي را صورت داده و همه جا کار را به نحوي پيش بريم که حوزه معدن و صنايع معدني بتواند جذب منابع کند. در حوزه جذب سرمايه بايد به خوبي حرکت کنيم، به خصوص اينکه اگر مسائل جذب سرمايه در اين حوزه برطرف شود، جهش در حوزه معدن و صنايع معدني خواهيم داشت.
در حال حاضر، يکي از دغدغه‌هاي فعالان اقتصادي در مورد عوارض و حقوق دولتي است. براي آن چه فکري کرده‌ايد؟
يکي از نکاتي که ما در همين نقشه راه پيش‌بيني کرده‌ايم، حل همين مشکلات است. در واقع، اعتقاد ما بر اين است که حقوق دولتي و حق انتفاع و عوارض بر صادرات، بايد در قالب يک برنامه ميان‌مدت و بلندمت در جهت حمايت از اکتشاف و توليد مورد توجه قرار گيرند و از تصميمات عجولانه، هيجاني و احساسي جلوگيري کنيم. به اين معنا که بايد به فعالان اقتصادي اين اطمينان داده شود که اين مشکلات وجود نخواهد داشت؛ به نحوي که به معدن‌کاران، صاحبان معادن و سرمايه‌گذاري در اين حوزه اين اطمينان را بدهيم که از تصميمات عجولانه جلوگيري خواهيم کرد.
به هر حال بايد پذيرفت که در حوزه معدن و صنايع معدني، بايد کساني که سرمايه‌گذاري مي‌کنند، با داشتن ريسک بالا، منفعت خوبي حاصل کنند؛ در اين صورت است که پول‌ها، از مسير تجارت و دلالي، به مسير سرمايه‌گذاري و توليد خواهند آمد و اين هم با تصميم‌گيري عاقلانه و مدبرانه و با مشورت با انجمن‌ها، حاصل مي‌شود و مي‌توان تصميمات خوبي در شوراي عالي معادن، وزارت صنعت، معدن و تجارت و در نهايت در دولت، اتخاذ کرد. نکته حائز اهميت آن است که دولت به اين حوزه، اولويت داده و مطمئن هستم که با تسلطي که وزير صنعت، معدن و تجارت دارد، چالش‌هاي موجود برطرف خواهد شد و در همکاري نزديک با ذي‌نفعان، کار را هدايت خواهيم کرد. براي اولين گام هم، ستاد فولاد براي مديريت زنجيره فولاد تشکيل شده که به زودي جلسه اول آن برگزار خواهد شد. ضمن اينکه ستاد پيگيري پروژه‌هاي نيمه‌تمام در ايميدرو تشکيل شده است که پروژه‌هاي نيمه‌تمام بالاي ۲۰ درصد در حوزه فولاد پيگيري مي‌شود.