آمارهاي گمرک چراغ خاموش و بدون اطلاع‌رساني از سوي اين مرجع آماري، با تاخير بيش از ۲۰ روز، روي پرتال گمرک قرار گرفت. اين آمارها نشان مي‌دهد تراز تجاري ايران در مجموع از ابتداي امسال تا انتهاي بهمن‌ماه، يک ميليارد و ۵۷۷ ميليون دلار به نفع صادرات بوده است. تراز تجاري ماه بهمن نيز مثبت ۸۹۹ ميليون دلار است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد موتور رشد صادرات در بهمن‌ماه، صادرات ميعانات گازي است. البته پيش از اين نيز آمارهاي برخط گمرک، سيگنال رشد صادرات ميعانات گازي را صادر کرده بود. از اين‌رو جهش صادرات ميعانات گازي به همراه افزايش صدور ساير کالا ها موجب افزايش صادرات و تراز تجاري مثبت در بهمن‌ماه شده است.
تجارت در ماه يازدهم
ارزيابي‌ها نشان مي‌دهد حجم تجارت خارجي ايران در بهمن امسال به ۶ ميليارد و ۵۵۷ ميليون دلار رسيده که از اين ميزان ۳ ميليارد و ۷۲۸ ميليون دلار مربوط به صادرات و ۲ ميليارد و ۸۲۹ ميليون دلار مربوط به واردات است. بنابراين تراز تجاري ايران در ماه يازدهم مثبت است. اگرچه هم ارزش صادرات و هم ارزش واردات نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. در بهمن ۹۶ صادراتي به ارزش ۴ ميليارد و ۸۱۵ ميليون دلار و وارداتي به ارزش ۵ ميليارد و ۵۶ ميليون دلار رقم خورده بود و تراز تجاري منفي ۲۴۱ ميليون دلار بود. اما صادرات در بهمن امسال نسبت به ماه گذشته (دي‌ماه ۹۷) افزايش داشته است. ارزش صادرات دي‌ماه ۲ ميليارد و ۹۹۲ ميليون دلار بوده که در بهمن به ۳ ميليارد و ۷۲۸ ميليون دلار رسيده است. اما ارزش واردات بهمن نسبت به دي کاهش داشته است. واردات در دي امسال ۳ ميليارد و ۵۲ ميليون دلار بوده و در بهمن به ۲ ميليارد و ۸۲۹ ميليون دلار کاهش يافته است. تراز تجاري دي ماه امسال منفي ۶۰ ميليون دلار بوده است.
حال اين سوال مطرح مي‌شود که چرا صادرات بهمن‌ماه افزايش داشته است؟ با نگاهي به آمارهاي صادرات سه گروه ميعانات گازي، پتروشيمي و ساير کالاها، مي‌توان بخش عمده افزايش صادرات در بهمن‌ماه را به جهش صادراتي ميعانات گازي مرتبط دانست. موضوعي که پيش از اين نيز در گزارشي تحت عنوان «سيگنال مثبت از صادرات ميعانات» در «دنياي اقتصاد» به آن اشاره شده بود. با شروع تحريم‌هاي آمريکا، صادرات ميعانات‌گازي کاهش قابل‌توجهي يافت و حتي در آذر به‌طور کامل متوقف شده بود. اما از دي ماه همزمان با آغاز مجدد خريد ميعانات گازي کره‌جنوبي از ايران، رقم صادرات اوج گرفت؛ تا جايي که مي‌توان گفت در بهمن ماه اين روند افزايشي تبديل به جهش صادراتي شده است. البته بخشي ديگر از افزايش صادرات بهمن نسبت به دي نيز متاثر از افزايش صادرات ساير کالاهاست. در عين حال روند کاهشي صادرات پتروشيمي در بهمن‌ماه هم تداوم داشته و به نظر مي‌رسد مشکلات صدور کالاهاي پتروشيمي همچنان به قوت خود باقي است. صادرات پتروشيمي از ۸۷۵ ميليون دلار در دي‌ماه به ۸۷۱ ميليون دلار در بهمن ماه کاهش يافته است. اما صادرات ميعانات گازي که در دي‌ماه ارزشي معادل ۲۷۷ ميليون دلار داشته، در بهمن ماه به ۸۷۷ ميليون دلار رسيده است. صدور ساير کالاها هم از يک ميليارد و ۸۴۰ ميليون دلار در دي ماه به يک ميليارد و ۹۸۰ ميليون دلار در بهمن ماه افزايش يافته است. از سويي مقايسه آمارهاي بهمن امسال با بهمن سال گذشته نشان مي‌دهد به جز صادرات ميعانات گازي، صادرات دو گروه پتروشيمي و ساير کالاها در بهمن ۹۷ نسبت به بهمن ۹۶ کاهش يافته است. در بهمن ۹۶ ارزش صادرات پتروشيمي يک ميليارد و ۶۷۷ ميليون دلار، ارزش صادرات ميعانات گازي ۶۵۰ ميليون دلار و ارزش صادرات ساير کالاها ۲ ميليارد و ۴۸۹ ميليون دلار بوده است.
آمارهاي ۱۱ ماهه
بر اساس آمارهاي گمرکي ۱۰۵ ميليون و ۹۰۸ هزار تن کالاي ايراني از ابتداي امسال تا انتهاي بهمن ماه صادر شده که ارزشي معادل ۴۰ ميليارد و ۷۸ ميليون دلار داشته است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزني افت بيش از ۶ درصد و به لحاظ ارزشي افت نزديک به يک درصد را تجربه کرده است. همچنين ۲۸ ميليون و ۹۲۶ هزار تن کالا به ارزش ۳۸ ميليارد و ۵۰۱ ميليون دلار در اين بازه زماني وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته وزن واردات با افت بيش از ۱۷ درصد روبه‌رو بوده و ارزش واردات افت بيش از ۲۱ درصدي داشته است. تراز تجاري ايران در اين بازه زماني مثبت يک ميليارد و ۵۷۷ ميليون دلار و حجم تجارت نيز ۷۸ ميليارد و ۵۷۹ ميليون دلار است.
صادرات در ۱۱ ماه
اقلام عمده صادرات در يازده ماه منتهي به بهمن ۹۷ شامل «ميعانات گازي»، به ارزش ۳ ميليارد و ۹۳۰ ميليون دلار و سهم ارزشي نزديک به ۱۰ درصد، «گاز طبيعي مايع شده» به ارزش يک ميليارد و ۹۲۳ ميليون دلار و سهم ارزشي نزديک به ۵ درصد، «پروپان مايع شده» به ارزش يک ميليارد و ۶۰۷ ميليون دلار و سهم ارزشي بيش از ۴ درصد، «ساير روغن‌هاي سبک و فرآورده‌ها به جز بنزين» به ارزش يک ميليارد و ۳۲۴ ميليون دلار و سهم بيش از ۳ درصد، «متانول» به ارزش يک ميليارد و ۲۹۷ ميليون دلار و سهم ارزشي بيش از ۳ درصد بوده است. صادرات قطعي به تفکيک ميعانات گازي، پتروشيمي و ساير کالاها نيز حکايت از افزايش وزني و دلاري صادرات پتروشيمي، افت وزني و دلاري صادرات ميعانات گازي و افت وزني و رشد دلاري صادرات ساير کالاها دارد. بر اساس آمارهاي منتشر شده از سوي گمرک ايران از ابتداي امسال تا انتهاي بهمن ماه، ۳۲ ميليون و ۱۴۹ هزار تن محصولات پتروشيمي به ارزش ۱۳ ميليارد و ۲۰۱ ميليون دلار صادر شده است که سهم ارزشي نزديک به ۳۳ درصد و سهم وزني بيش از ۳۰ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داده است. اين گروه بيش از ۱۲ درصد در وزن و بيش از ۱۴ درصد در ارزش نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. اما ميعانات گازي هم به لحاظ وزني نسبت به مدت مشابه سال قبل افت نزديک به ۵۲ درصدي داشته و هم از نظر ارزشي با افت بيش از ۵/ ۳۷ درصد مواجه شده است. در ۱۱ ماه منتهي به بهمن ۷ ميليون و ۵۵۱ هزار تن ميعانات گازي به ارزش ۳ ميليارد و ۹۳۰ ميليون دلار به کشورهاي هدف صادر شده است. اگرچه بخشي از کاهش صادرات ميعانات گازي متاثر از تحريم‌ها است اما دليل ديگر افت آن به راه‌اندازي پالايشگاه ستاره خليج‌فارس برمي‌گردد. فاز اول اين پالايشگاه سال گذشته و فاز دوم آن اوايل سال جاري وارد مدار شد. فاز سوم پالايشگاه ستاره خليج‌فارس نيز بهمن ماه امسال به‌طور رسمي با حضور رئيس‌جمهوري و وزير نفت افتتاح شد تا با تکميل هر سه فاز اين پالايشگاه، مجموع توليد روزانه بنزين کشور تا پايان امسال از ۱۰۵ ميليون ليتر در روز عبور کند. هر فاز بيش از ۱۲ ميليون ليتر در روز بنزين توليد مي‌کند و روزانه حدود ۱۲۰ هزار بشکه ميعانات گازي مصرف مي‌کند. ستاره خليج‌فارس بزرگ‌ترين پالايشگاه خوراک ميعانات گازي دنيا است. در واقع قرار بود ستاره خليج‌فارس روزي ۳۶۰ هزار بشکه ميعانات مصرف کند. اما برآوردها نشان مي‌دهد اين پالايشگاه بيشتر از ظرفيتش، ميعانات گازي را مصرف مي‌کند. به‌طوري که گفته مي‌شود روزانه ۴۰۰ هزار بشکه ميعانات گازي در ستاره خليج‌فارس مصرف مي‌شود. از اين‌رو با توجه به ظرفيت نسبتا ثابت توليد ميعانات گازي در کشور، مصرف داخلي افزايش داشته است. آمارها نشان مي‌دهد سهم اين کالا از وزن صادرات بيش از ۷ درصد و سهم ارزشي آن نزديک به ۱۰ درصد است.
ساير کالاها سهم بيش از ۵/ ۶۲ درصدي از وزن و سهم بيش از ۵۷ درصدي از ارزش صادرات را در ۱۱ ماه منتهي به بهمن به خود اختصاص داده است. در اين بازه زماني ۶۶ ميليون و ۲۰۸ هزار تن کالا به ارزش ۲۲ ميليارد و ۹۴۸ ميليون دلار به کشورهاي هدف صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزني افت نزديک به ۴ درصد و به لحاظ ارزشي رشد نزديک به ۲ درصد داشته است. محمدرضا مودودي، سرپرست سازمان توسعه تجارت گفته است: در بخش اقلام صنعتي و کشاورزي، صادراتمان خوب بوده و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته‌ايم. همچنين در بخش صنعتي و معدني در زمينه صادرات کمترين مشکل را داريم. چين به‌عنوان بزرگ‌ترين خريدار کالاهاي ايراني در صدر مقاصد صادراتي قرار دارد که سهم ارزشي نزديک به ۲۱ درصد را در اختيار گرفته است. البته صادرات به اين کشور به لحاظ وزني نسبت به مدت مشابه سال قبل افت بيش از ۹ درصدي داشته و به لحاظ ارزشي با رشد بيش از ۴ درصدي روبه‌رو بوده است. عراق دومين مقصد صادرات کالاهاي ايراني است که سهم ارزشي بيش از ۵/ ۲۰ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داده است. صادرات به عراق هم به لحاظ وزني نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد بيش از ۵۳ درصدي داشته و هم به لحاظ ارزشي با رشد بيش از ۴۲ درصدي روبه‌رو بوده است. امارات سومين مقصد صادراتي ايران محسوب مي‌شود که صدور کالا به اين کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل هم به لحاظ وزني افت بيش از ۲۱ درصد داشته و هم به لحاظ ارزشي با افت نزديک به ۷ درصد مواجه شده است. افغانستان و ترکيه نيز در رده‌هاي بعدي مقاصد عمده صادرات کالاهاي ايراني قرار گرفته‌اند. متوسط قيمت هر تن کالاي صادراتي در ۱۱ ماه منتهي به بهمن نيز ۳۷۸ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل نزديک به ۶ درصد افزايش داشته است.
واردات در ۱۱ ماه
اقلام عمده وارداتي طي ۱۱ ماه منتهي به دي امسال شامل «ذرت دامي» به ارزش يک ميليارد و ۸۷۰ ميليون دلار و سهم ارزشي نزديک به ۵ درصد، «برنج» به ارزش يک ميليارد و ۳۴۴ ميليون دلار و سهم ارزشي بيش از ۳ درصد، «قطعات منفصله براي توليد اتومبيل سواري رديف ۸۷۰۳ بنزيني با حجم سيلندر ۲ هزار سي‌سي با ساخت داخل ۱۴ تا کمتر از ۳۰ به استثناي لاستيک» به ارزش يک ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلار و سهم ارزشي بيش از ۳ درصد، «لوبياي سويا» به ارزش يک ميليارد و ۸۶ ميليون دلار و سهم ارزشي نزديک به ۳ درصد و «الکترودهاي زغالي براي کوره‌ها» به ارزش ۵۴۸ ميليون دلار و سهم ارزشي بيش از يک درصد بوده است. کشورهايي که بيشترين کالا را به ايران فروخته‌اند به ترتيب عبارتند از: چين با سهم ارزشي بيش از ۲۴ درصد، امارات با سهم ارزشي بيش از ۱۵ درصد، ترکيه با سهم ارزشي نزديک به ۶ درصد، هند با سهم ارزشي نزديک به ۶ درصد و آلمان با سهم ارزشي نزديک به ۶ درصد. از ابتداي امسال تا انتهاي بهمن به جز واردات از هند، وزن و ارزش واردات از چهار کشور چين، امارات، ترکيه و آلمان با افت روبه‌رو بوده است. متوسط هر تن کالاي وارداتي نيز ۱۳۳۱ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت نزديک به ۵ درصدي روبه‌رو شده است.