مرکز آمار در گزارشي، نرخ مشارکت اقتصادي پاييز سال‌جاري را 9/ 40‌درصد و ميزان جمعيت شاغل را 23ميليون و 535‌هزار نفر اعلام کرد. مقايسه اين آمار با پاييز 1398 و دوران قبل از شيوع کرونا نشان مي‌دهد که همچنان آسيب کرونا بر بازار اشتغال ايران باقي مانده است. نرخ مشارکت پاييز 98 حدود 3/ 44‌درصد و جمعيت شاغل حدود 24ميليون و 500‌هزار نفر گزارش شده بود. رصد آمار مربوط به بيکاري و اشتغال نشان مي‌دهد که از زمستان سال 1398 و همزمان با آغاز پاندمي کرونا در ايران، نرخ مشارکت اقتصادي و ميزان جمعيت شاغل در کشور کاهش چشمگيري داشت.

کاهش چشمگير جمعيت فعال در ماه‌هاي بعد نيز ادامه يافت و در فصل سوم سال‌جاري با وجود واکسيناسيون گسترده، ميزان جمعيت شاغل و نرخ مشارکت همچنان در سطوح پاييني بوده است. نرخ مشارکت اقتصادي که قبل از آغاز کرونا، بيش از 44‌درصد بود، پس از شروع پاندمي در تمام ماه‌‌‌هاي سال در سطح 42‌درصد يا کمتر از آن گزارش شده است. جمعيت شاغل قبل از پاندمي کرونا يعني در پاييز سال 98 بيش از 24ميليون گزارش شده بود. با اين حال از زمستان همان سال تا پاييز سال‌جاري جمعيت شاغل از سطح 5/ 23ميليون نفر فراتر نرفته و در مقاطعي به 22ميليون نفر نيز رسيده است. اين دو موضوع در کنار يکديگر نشان مي‌دهد، پاندمي کرونا به بازار اشتغال در ايران آسيب جدي وارد کرده که همچنان آثار آن در اقتصاد کشور ماندگار است.

  آسيب پايدار کرونا

در تابستان و پاييز سال‌جاري، ميزان واکسيناسيون در ايران در سطح قابل قبولي قرار گرفته، با وجود اين، نرخ مشارکت و ميزان اشتغال هنوز در سطح پاييني قرار دارد. نرخ مشارکت فصل پاييز 9/ 40‌درصد و جمعيت شاغل 23ميليون و 535‌هزار نفر گزارش شده که در مقايسه با پاييز 1398 و قبل از شروع کرونا، ميزان جمعيت شاغل يک‌ميليون نفر و نرخ مشارکت 4/ 3واحد‌درصد کاهش داشته است. مقايسه اين دو مولفه در کنار يکديگر نشان مي‌دهد که وضعيت بازار اشتغال پس از افت تب کرونا، هنوز نتوانسته خود را بازسازي کند. اين در حالي است که در بسياري از کشورها، بازار اشتغال پس از افزايش واکسيناسيون و بهبود وضعيت کرونا، بازسازي شده است. در ايران، از آغاز پاندمي کرونا تاکنون جمعيت شاغل در ايران از سطح 5/ 23ميليون نفر فراتر نرفته است. اين در حالي است که جمعيت شاغل در ايران قبل از آغاز پاندمي کرونا، همواره بالاتر از 24ميليون نفر گزارش شده بود. در زمينه نرخ مشارکت نيز، وضعيت هنوز نتوانسته به دوران قبل از آغاز کرونا نزديک شود. نرخ مشارکت ايران در سال‌هاي اخير قبل از آغاز کرونا، همواره بالاتر از 44‌درصد گزارش شده بود. با وجود اين، پس از شروع کرونا، نرخ مشارکت در زمستان 98 به 42‌درصد رسيد و پس از آن در زير 42‌درصد قرار گرفت و اين روند در پاييز سال‌جاري نيز ادامه داشت.

   کاهش نرخ بيکاري و نرخ مشارکت

نتايج طرح آمارگيري نيروي‌‌‌کار پاييز 1400 منتشر شد. بررسي نرخ بيکاري افراد ١٥ساله و بيشتر نشان مي‌دهد که 9/ 8‌درصد جمعيت فعال، بيکار بوده‌‌‌اند. منظور از جمعيت فعال، افراد جوياي کار هستند و شامل افراد بيکار و صاحب شغل مي‌شوند. بررسي روند تغييرات نرخ بيکاري حاکي از آن است که اين شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل، 5/ 0‌درصد کاهش يافته است. نرخ بيکاري نسبت به فصل قبل نيز 7/ 0‌درصد کاهش داشته است. در فصل قبل نرخ بيکاري 6/ 9‌درصد گزارش شده بود. با اين حال، مي‌توان يکي از دلايل کاهش بيکاري فصل پاييز نسبت به سال گذشته و ماه گذشته را ناشي از کاهش نرخ مشارکت اقتصادي در کشور دانست. در پاييز 1400، به ميزان 9/ 40‌درصد جمعيت ١٥ساله و بيشتر از نظر اقتصادي فعال بوده‌‌‌اند؛ يعني در گروه شاغلان يا بيکاران قرار گرفته‌‌‌اند. بررسي تغييرات نرخ مشارکت اقتصادي حاکي از آن است که اين نرخ نسبت به فصل مشابه سال قبل 5/ 0‌درصد کاهش يافته است. جمعيت شاغلان ١٥ساله و بيشتر در اين فصل 23ميليون و 535‌هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل 122‌هزار نفر افزايش داشته است. علاوه بر اينها، بررسي اشتغال در بخش‌‌‌هاي عمده اقتصادي نشان مي‌دهد که در پاييز 1400، بخش خدمات با 9/ 49‌درصد بيشترين سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدي بخش‌‌‌هاي صنعت با 7/ 34‌درصد و کشاورزي با 4/ 15‌درصد قرار دارند.

  بررسي نرخ بيکاري در بخش‌‌‌هاي مختلف  

نرخ بيکاري جوانان ١٥ تا ٢٤ساله حاکي از آن است که 6/ 23‌درصد فعالان اين گروه سني در پاييز ١٤٠٠ بيکار بوده‌‌‌اند. بررسي تغييرات فصلي نرخ بيکاري اين افراد نشان مي‌دهد، اين نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل 1/ 0‌درصد کاهش يافته است. بررسي نرخ بيکاري گروه سني 18 تا 35ساله نيز نشان مي‌دهد که در پاييز سال‌جاري، 1/ 16‌درصد جمعيت فعال اين گروه سني بيکار بوده‌‌‌اند. اين در حالي است که تغييرات فصلي نرخ بيکاري اين افراد نشان مي‌دهد اين نرخ نسبت به پاييز سال گذشته، به ميزان 4/ 0‌درصد کاهش يافته است. بررسي سهم اشتغال ناقص جمعيت ١٥ساله و بيشتر نشان مي‌دهد که در پاييز سال‌جاري، 6/ 10‌درصد جمعيت شاغل، ‌‌‌ به دلايل اقتصادي کمتر از 44 ساعت در هفته کار کرده و آماده انجام کار اضافي بوده‌‌‌اند. دلايل اقتصادي اين امر مي‌تواند شامل فصل غيرکاري، رکود کاري، پيدا نکردن کار با ساعت بيشتر يا مسائل ديگر باشد. اين در حالي است که 4/ 37‌درصد شاغلان، بيش از ٤٩ساعت در هفته کار کرده‌‌‌اند.

   افزايش کميت شغلي

بررسي سهم شاغلان 15ساله و بيشتر بر اساس ساعت کار معمول نشان مي‌دهد، 4/ 37‌درصد شاغلان، به طور معمول، 49ساعت و بيشتر در هفته کار مي‌کنند. اين شاخص که يکي از نماگرهاي کار شايسته است، نشان مي‌دهد در کشور سهم زيادي از شاغلان بيشتر از استاندارد کار مي‌کنند. اين شاخص نسبت به فصل مشابه سال قبل 5/ 0‌درصد افزايش داشته است. علاوه بر اينها، در پاييز 1400، سهم جمعيت بيکار فارغ‌التحصيل آموزش عالي از کل بيکاران 3/ 42‌درصد بوده است. اين سهم در بين زنان نسبت به مردان و در نقاط شهري نسبت به نقاط روستايي بالاتر است. بررسي تغييرات اين شاخص نشان مي‌دهد، نسبت به فصل مشابه سال قبل 1/ 2‌درصد افزايش داشته است. در پاييز 1400 سهم جمعيت شاغل فارغ‌التحصيل آموزش عالي از کل شاغلان 8/ 25درصد بوده است. اين سهم در بين زنان نسبت به مردان و در نقاط شهري نسبت به نقاط روستايي بالاتر است. بررسي تغييرات اين شاخص نشان مي‌دهد که نسبت به فصل مشابه سال قبل 8/ 0درصد افزايش داشته است.