آخرين جلسه هماهنگي پارلمان محلي پايتخت با شهرداري تهران براي راه‌اندازي «بازار تفريح شبانه در پايتخت» روز گذشته برگزار شد.به گزارش «دنياي‌اقتصاد» شهرداري تهران براساس مصوبه بهمن ماه سال گذشته شوراي شهر مکلف است از ابتداي ارديبهشت ماه امسال به‌طور آزمايشي شرايط گردشگردي و تفريح شبانه در شهر را در قالب راه‌اندازي بازار تفريحي-خدماتي فراهم کند. به عبارت ديگر شهرداري موظف شده هر آنچه براي رسميت‌بخشي زيست‌شبانه در شهر نياز است را از طريق هماهنگي بادولت و ساير دستگاه‌هاي تامين‌کننده امنيت شهر مهيا کند. اين طرح از چهار سال گذشته در مديريت شهري تحت عنوان پروژه «نجات شهر از شب‌مردگي» مطرح بود اما به دلايلي تاکنون اقدام عملياتي در راستاي اجرا و تحقق آن در مناطق مختلف شهري تهران انجام نشده است. در قالب اين ايده بنا بود مناطق مرکزي شهر که عمده کاربري‌هاي ساختماني مستقر در آنها اداري- تجاري است و از ابتداي غروب خالي از حرکت و حضور شهروندان مي‌شوند با استقرار برخي مراکز سيار خدماتي-تفريحي از شب‌مردگي نجات پيدا کنند. در دوره جديد مديريت شهري نيز با اتکا به اين ايده، افزون بر محدوده مرکزي شهر، شهرداري تهران را ظرف سه ماه موظف به ارائه طرحي جهت «احياي زيست شبانه» در محدوده‌هاي مشخصي از شهر کردند. البته مطابق با مصوبه زمستانسال گذشته شوراي شهر قرار است از ابتداي ارديبهشت ماه در پنج خيابان معروف شهر تهران، شرايط براي تفريح، گذراندن اوقات فراغت، گردشگري و در عين حال خريدهاي خرد فراهم شود تا به اين ترتيب بخشي از ترافيک خيابان‌هايي از شهر که در ساعات روز با تراکم فوق‌العاده‌اي نسبت به ساير محلات شهر براي خريد و تفريح مواجه هستند به ساعات پاياني شب منتقل شود.
اين فاز آزمايشي زيست شبانه به مدت سه ماه از ساعت ۲۴ تا ۳ بامداد پيش‌بيني شده و سپس شهرداري تهران با تهيه طرح جامع آن نسبت به گسترش محدوده‌هاي ويژه زيست شبانه اقدام کنند.
در قالب اين طرح آزمايشي، مراکز خرده‌فروشي، خدماتي، فرهنگي و گردشگري در پنج محدوده مشخص شهر اجازه ارائه خدمات به شهروندان را دارند. هر چند فرماندار تهران اواخر سال گذشته با ارسال نامه‌اي به شوراي شهر با مصوبه شوراي شهر براي اجراي اين طرح به‌صورت آزمايشي مخالفت خود را اعلام کرده بود اما بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد مطابق با ضوابط و مقررات، اعتراض به مصوبه شوراي شهر از سوي فرمانداري بايد با اعلام نظر هيات تطبيق و نه به‌صورت شخصي انجام شود. پيگيري‌هاي شوراي شهر تهران نيز حاکي از آن است که هيات تطبيق فرمانداري تهران نظر مخالفي درخصوص اجراي اين طرح در شهر تهران ندارد. از اين رو مصوبه شوراي شهر خطاب به شهرداري درخصوص تهيه طرح زيست شبانه ظرف سه ماه و اجراي فاز آزمايشي آن از ابتداي ارديبهشت ماه امسال براي شهرداري لازم‌الاجرا خواهد بود. در همين زمينه نيز آخرين پيگيري‌ها و مکاتبات رسمي از سوي شوراي شهر با شهرداري تهران ظرف چند روز اخير و نهايتا جلسه هم‌انديشي روز گذشته با شهردار تهران انجام شده است.
بررسي‌هاي انجام شده درباره نتايج اجراي اين طرح در شهر تهران نشان مي‌دهد: احياي زيست شبانه مي‌تواند چهار مزيت براي پايتخت داشته باشد. نخستين اتفاق مثبت ناشي از اجراي اين طرح افزايش ساعات گردش و تفريح در پايتخت است. در حال حاضر خانوارهاي تهراني با توجه به حجم ترافيک و تراکم کاري روزانه، زودتر از ساعت ۹ شب امکان حضور در شهر براي گذران اوقات فراغت فارغ از مشغله‌هاي کاري را ندارند از اين رو لازم است ساعت گردشگري در تهران از طريق احياي زيست شبانه افزايش پيدا کند. دومين اتفاق مثبت براي شهر و شهروندان تهران با اجراي اين طرح آن است که حجم ترافيک در تهران در طول شبانه روز با افزايش امکان تردد در ساعات بيشتري از شبانه روز جهت خريد و تفريح توزيع مي‌شود. اتفاق مثبت ديگر آنکه اقتصاد شهر از طريق فراهم کردن زمينه فعاليت برخي مشاغل سيار، مراکز خرده‌فروشي و تفريحي در شب متحول خواهد شد. به اين صورت که کسب و کارهايي که نياز گردشگري و تفريحي شهر را تامين مي‌کنند رونق پيدا مي‌کنند و درآمد پايدار شهر از محل عوارض و ماليات مربوط به اين کسب و کارها افزايش پيدا خواهد کرد. نهايتا آنکه مناطقي از شهر که به دليل عدم استقرار قابل‌توجه ساختمان‌هاي مسکوني در ساعات پاياني شب با پديده شب‌مردگي مواجه هستند دوباره احيا خواهند شد و از اين طريق امنيت اجتماعي تامين و برخي ناهنجاري‌هاي اجتماعي رخ داده در اين مناطق کاهش پيدا مي‌کند.
اگرچه شهرداري تهران در ظاهر به لحاظ قانوني مسووليتي براي احياي زيست شبانه ندارد اما با توجه به مصوبه اخير شوراي شهر موظف است چاشني راه‌اندازي اين طرح را در شهر فراهم کند. به اين معنا که شهرداري بايد بستر لازم براي استقرار مشاغل سيار ويژه گردشگري شبانه را در محدوده‌هاي مشخص فراهم کند و از سوي ديگر هماهنگي و رايزني‌هاي لازم با دستگاه‌ها و نهادهاي تامين‌کننده امنيت شهر را انجام دهد.
مطابق با مصوبه شوراي شهر، شهرداري پنج وظيفه مهم براي اجراي اين طرح بر عهده دارد. کسب و کارها و مشاغل سيار مجاز به فعاليت در راسته‌هاي مشخص شده را شناسايي و معرفي کند. همچنين بر عملکرد آنها در محورهاي مشخص شده نظارت مناسب انجام دهد. ديگر تکليف اين مصوبه براي شوراي شهر، اجراي آزمايشي طرح زيست شبانه به مدت سه ماه در پنج محور مشخص شده در شهر است. به اين منظور نيز شهرداري بايد تا شعاع ۵۰۰ متر از محورهاي مشخص شده شرايط تفريح شبانه را فراهم کند. همين‌طور هماهنگي لازم با کليه مراکز خرده فروشي، خدماتي و فرهنگي را در اين خيابان‌ها انجام دهد. نهايتا آنکه حضور و استقرار مشاغل سيار در اين خيابان‌ها نبايد مصداق سدمعبر از سوي نيروهاي شهرداري تلقي شود.
اجراي اين طرح و نتايج مثبتي که احياي زيست شبانه مي‌تواند براي شهر تهران داشته باشد از سوي بازوي پژوهشي شهرداري در تابستان سال گذشته با توجه به تجربه موفق شهرهاي دنيا نيز مورد تاييد قرار گرفته است. مرکز مطالعات و برنامه‌ريزي شهرداري تهران در قالب پژوهشي درخصوص اثر اجراي طرح‌هاي گردشگري در اقتصاد شهرها، به تجربه شهر آمستردام از اجراي طرح‌هاي تفريحي و گردشگري در نقاط ويژه‌اي از شهر پرداخته است. در اين پژوهش شهر آمستردام به‌عنوان يکي از ۱۰ شهر برتر اروپا در حوزه جذابيت شهر براي گردشگري شناخته و معرفي شده است. در اين شهر براي توسعه فعاليت‌هاي گردشگري، شهرداري توجه ويژه‌اي به مناطق مرکزي شهر که جاذبه تاريخي و فرهنگي دارد داشته است. شهرداري تلاش کرده اين نقاط را به امکانات رفاهي و فراغتي تجهيز کند. به تعبير ديگر اين پژوهش نشان مي‌دهد گام اول موفقيت براي توسعه طرح‌هاي گردشگري، انتخاب مکان مناسب است. در عين حال براي اجراي اين طرح، دولت نيز با شهرداري همکاري ويژه‌اي داشته و در حوزه مرمت و نگهداري بناهاي تاريخي حمايت ويژه‌اي را از شهرداري انجام داده است. در واقع اين‌طور مي‌توان گفت توسعه گردشگري در آمستردام تحت تاثير پيوند محکم ميان شهروندان، دولت مرکزي و شهرداري‌ها بوده است. در نتيجه همکاري شهرداري و دولت براي اجراي طرح‌هاي گردشگري تفريحي ويژه، دو درصد از درآمدهاي مالياتي شهر آمستردام از محل ماليات‌هاي گردشگري اين شهر تامين مي‌شود. نکته مهمي که نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد آن است که اجراي طرح‌هاي گردشگري مشابه زيست شبانه در شهر از يک سو منجر به تحرک تمام بخش‌هاي اقتصاد شهري مي‌شود و از سوي ديگر در بلند مدت سبب افزايش کيفيت زندگي ساکنان شهر به دليل افزايش نشاط اجتماعي مي‌شود. در عين حال اين موضوع نيز در اين پژوهش تاکيد شده است که اين انتظار که گردشگري شهري بخش مجزايي از سبد درآمدي شهرداري‌ها را به خود اختصاص دهد انتظار درستي نيست اما گردشگري شبانه با تحريک بخش‌هاي ديگر اقتصاد و اثر موسوم به ضريب تکاثري مي‌تواند درآمدهاي قابل توجهي را در شهر ايجاد کند. اين پژوهش با توجه به تجربه موفق ساير شهرهاي دنيا، چهار عامل مهم در توسعه گردشگري در شهر تهران را شناسايي کرده است. در اين پژوهش، کسب اختيارات قانوني از سوي دولت در حوزه گردشگري، واگذاري مسووليت مديريت برنامه‌ريزي گردشگري به شهرداري تهران، توسعه همکاري و مناسبات مشترک با سازمان‌هاي هم عرض مسوول امر گردشگري و نهايتا توجه به گردشگري به‌عنوان يک صنعت درآمدزا، مي‌تواند به‌عنوان عوامل موثر در توسعه گردشگري به ويژه زيست شبانه باشد. همچنين شهرداري مي‌تواند با ترغيب سرمايه گذارانبه سرمايه‌گذاري در حوزه گردشگري به افزايش اشتغال‌زايي و توسعه کسب و کارهاي محلي و نهايتا افزايش رفاه و کيفيت زندگي شهري اقدام کند. به ويژه آنکه توسعه گردشگري و زيست شبانه به‌عنوان يکي از مطالبات شهروندان پايتخت شناخته شده است. مطابق نتايج نظرسنجي انجام شده از سوي شهرداري تهران در سال گذشته، ۴۰ درصد مردم تهران حداقل هفته‌اي يک بار شب‌ها تهرانگردي مي‌کنند و ۸۲ درصد مردم، خواهان حضور در شب‌هاي پايتخت و فضاي سبز براي فعاليت اغذيه فروشي‌ها، فعاليت‌هاي موسيقي، سينماها و نمايش‌هاي خياباني هستند. در واقع ۸۲ درصد از شهروندان شرکت‌کننده در نظرسنجي شهرداري تهران در پاسخ به اين سوال که «شما با ايجاد فضاهاي باز براي تفريح شبانه مردم که در آن اغذيه فروشي‌ها، نمايش فيلم، نمايش و موسيقيخياباني و... باشد چقدر موافق يا مخالف هستيد؟» موافق يا خيلي موافق بوده‌اند.
الزام شهرداري به اجراي طرح
بهاره آروين، عضو هيات‌رئيسه شوراي شهر تهران به‌عنوان پيشنهاد‌دهنده اجراي فاز آزمايشي طرح زيست شبانه طي هفته گذشته در قالب مکاتبه‌اي با شهردار تهران خواهان فراهم کردن امکان ادامه فعاليت مراکز خرده فروشي، فرهنگي و خدماتي در قالب تحقق طرح زيست شبانه همزمان با فرارسيدن ماه‌هاي شعبان و رمضان شد. وي در قالب مکاتبه‌اي از شهردار تهران خواسته تا با انجام هماهنگي‌هاي لازم با مراجع ذي‌ربط، از ابتداي ارديبهشت‌ماه امکان فعاليت مراکز خرده‌فروشي، خدماتي و فرهنگي واقع در حداقل پنج محور پر‌رفت‌و‌آمد شهر تهران را از ساعت ۲۴ تا ۳ بامداد فراهم کند و برنامه عملياتي آن را به شوراي شهر تهران اعلام کند. وي در گفت‌وگو با «دنياي‌اقتصاد» با تاکيد بر لازم‌الاجرا بودن مصوبه شوراي شهر تهران براي شهرداري در زمينه ارائه طرح زيست شبانه ظرف مدت سه ماه و همچنين اجراي فاز آزمايشي اين طرح در پنج محور شهر تهران عنوان کرد: يکي از مهم‌ترين اهداف مدنظر شوراي شهر براي اجراي اين طرح ارائه خدمات از سوي مراکز خرده فروشي و فرهنگي در ساعات پاياني شب براي انتقال بخشي از ترافيک روز پايتخت به شب است؛ علاوه‌بر آنکه ادامه فعاليت مراکز فرهنگي خدماتي در شب مي‌تواند به افزايش رفاه، امنيت و نشاط شهروندان تهراني منتهي شود. به گفته وي در اين مسير علاوه‌بر اين مراکز، مشاغل سيار نيز با حفظ قواعد و ضوابط مصوب مي‌توانند در ارائه خدمات به شهروندان در ساعات مقرر اقدام کنند.
عضو هيات‌رئيسه شوراي شهر تهران با تاکيد بر آنکه مطابق با آخرين مباحث انجام‌شده با شهردار تهران قرار است پنج محور فاز آزمايشي طرح زيست شبانه اعلام شود، اظهار کرد: با توجه به آغاز برگزاري اعياد شعبانيه و همچنين نزديک شدن به ماه مبارک رمضان پيش‌بيني و تاکيد شده است تا اين مراکز در مجاورت اماکن مذهبي باشد تا زمينه و امکانات لازم براي انجام فرايض ديني شهروندان در ايام ماه مبارک نيز بيش از پيش فراهم شود. به‌عنوان مثال يکي از محورهاي پيشنهادي محدوده ميدان تجريش در مجاورت امام‌زاده صالح(ع) است.
وي با بيان اينکه در جلسه هم‌انديشي روز گذشته تاکيد شد تا هرچه زودتر معاونت مربوطه به اجراي اين طرح از سوي شهردار تهران مشخص و معرفي شود، گفت: در عين حال از شهردار تهران خواسته شد تا از طريق رايزني با دستگاه‌هاي تامين‌کننده امنيت از جمله نيروي انتظامي زمينه اجراي اين طرح را در ارديبهشت‌ماه فراهم کنند و همسويي و هماهنگي‌هاي لازم به‌وجود آيد. در عين حال ميثم بصيرت کارشناس اقتصاد شهري نيز با تاکيد براي آنکه براي اجراي موفقيت آميز طرح حيات شبانه بايد اين طرح به نوعي بومي‌سازي و هماهنگ با فرهنگ کشور شود، گفت: يکي از دغدغه‌هاي مهم برخي از مسوولان، بار اضافه مسووليت در شهر تهران ناشي از اجراي اين طرح است. به‌عنوان مثال در نتيجه اجراي اين طرح، دستگاه‌هاي مختلف به ويژه دستگاه‌هاي تامين‌کننده امنيت شهر همچون نيروي انتظامي بار مسووليت اضافه تري را بر عهده خواهند داشت که مي‌تواند از طريق اختصاص بخشي از ارزش افزوده ناشي از طرح به اين دستگاه‌ها زمينه همکاري بيشتر ميان شهرداري و آنها را فراهم کرد. وي در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود به مزاياي اجراي اين طرح اشاره کرد و افزود: مهم‌ترين مزيت اجراي اين طرح براي شهر تهران، ايجاد ارزش افزوده اقتصادي به‌عنوان يکي از درآمدهاي مطلوب و پايدار است. به‌علاوه در نتيجه اجراي اين طرح بخشي از بافت‌هاي شهري مجددا احيا مي‌شود به ويژه آنکه از اين طريق ظرفيت و فرصت جديدي براي گروه‌هاي به حاشيه رانده براي حضور در شهر فراهم مي‌شود.
اين استاد دانشگاه با بيان اينکه نکته مهم در اجراي اين طرح هماهنگ‌سازي و تطبيق طرح زيست شبانه با فرهنگ و شرايط محيطي شهر تهران است، گفت: براي اجراي موفق اين طرح بايد لنگرهاي اجتماعي و قرارهاي رفتاري مشخصي تعيين و مشخص شود. به‌عنوان مثال مي‌توان زمينه‌اي را فراهم کرد که اجراي طرح زيست شبانه در محلات موردنظر، منجر به ايجاد مزاحمت در بافت‌هاي پيراموني آنها نخواهد شد.
